Mevduat Hesaplarındaki Dövizin Oranı Artıyor

Özellikle geçtiğimiz bir yıl içinde vatandaşların birçoğu; “Yatırımımı nasıl yapsam? Dolar alsam mı? Dolar artacak mı, azalacak mı? Faize mi yatırsam? Döviz olarak mı faize yatırayım yoksa TL olarak mı faize yatırayım?” gibi sorular sorarak hem ekonomistleri ve yorumlarını hem de piyasaları daha çok takip eder oldu.

Bu sorular ışığında vatandaşların nasıl bir yol izlediklerini görmek için; bankalardaki vadeli, vadesiz yabancı paralarını ve bunun banka mevduatlarındaki toplam meblağa oranlarını, hem Banka Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK)’nın aylık bilanço verilerini hem de Merkez Bankası’nın haftalık açıkladığı bilanço raporlarını inceledik. Bununla birlikte Türk bankacılık sektöründe faaliyet gösteren katılım, kalkınma ve yatırım ve mevduat bankalarının raporladığı bilgiler doğrultusunda bilançoları yayınlayan BDDK aylık, Merkez Bankası ise haftalık bilanço açıklamakta.

BDDK tarafından aylık olarak yayınlanan aylık bankacılık sektörü verilerini incelediğimizde, vatandaşların banka mevduatlarında vadeli veya vadesiz şekilde bulundurduğu döviz tutarının toplam tutara oranının yıllar içerisinde oldukça yükseldiğini görüyoruz. Haziran 2009’da bankalarda bulunan mevduat hesaplarının %35’i yabancı para içeriyordu. Şubat 2011’de ise banka mevduatlarında bulunan yabancı para oranı son 10 yılın en düşük seviyesinde, %29,5 olarak gerçekleşti.

2011 yılından bu yana Türkiye’de yaşanan politik ve ekonomik gelişmeler ile beraber vatandaşlar banka mevduatlarında bulundurdukları dövizi oldukça arttırdı. Ekim 2015’te %45’lere kadar çıkan mevduat hesaplarındaki döviz oranı, 2018 yılının 2. yarısından itibaren daha da yukarılara tırmandı. TL’nin yabancı para birimleri karşısında değer kaybetmesi ile birlikte yatırımcılar ve vatandaşlar tarafından TL’ye karşı güven kaybı, banka hesaplarına da yansıdı. Bu sebeplerden dolayı banka mevduatlarındaki döviz oranı da hem dövizin TL karşısında değer arttırmasıyla hem de vatandaşların döviz alma isteğiyle beraber %53 seviyesine çıktı. Buna ek olarak BDDK’nın aylık yayınladığı sektör verilerine göre banka mevduatlarındaki döviz oranı Mayıs 2019’da yaklaşık %55 ile rekor kırdı.

Son 10 yılda banka mevduatlarındaki TL ve yabancı parayı miktar olarak incelediğimizde, mevduatlardaki TL miktarı, döviz miktarına göre oldukça ivmeli bir şekilde artış gösterdi. 2009 yılının haziran ayında mevduat hesaplarında yaklaşık 303 milyar TL bulunduran bankalar, Ekim 2012’ye gelindiğinde 505 milyar TL, Eylül 2016’ya gelindiğinde ise 818 milyar TL bulunduruyorlardı. BDDK tarafından en son açıklanan Haziran 2019 raporuna göre ise Türkiye’deki bankalar mevduat hesaplarında yaklaşık 1,05 trilyon TL bulunduruyor.

Yıllara göre banka mevduatlarındaki yabancı parayı dolar bazında incelediğimizde, toplam yabancı paranın TL gibi ivmeli bir şekilde artarak değil, daha stabil bir şekilde arttığını görüyoruz. 2009 yılının haziran ayında bünyelerinde 107 milyar $ değerinde yabancı para bulunduran Türk bankaları Haziran 2019’da ise 2 katına çıkarak 214 milyar $’a yükseldi.

Peki mevduat hesaplarında dövizin oranı bu denli artarken, aynı dönemde ekonomiye olan güven bağlantılı şekilde değişti mi diye ekonomik güven endeksi verilerini inceledik.

Ekonomik güven endeksinin 8 puanlık azalışa uğradığı Kasım 2016 ve Ocak 2017 aralığında banka mevduatlarındaki döviz oranı da %41 oranından %45 oranına çıkmıştı. Güven endeksinin 15 puanlık artış gösterdiği Ocak 2017 ve Ocak 2018 arasındaki 1 yılda ise mevduatlardaki döviz oranı %45 ile sabit bir seyir izledi. Azalış gösterememesinin bir sebebi olarak, aynı dönemde artan döviz kurlarını da belirtebiliriz.

Yukarıdaki grafikte de görüleceği üzere, ekonomik güven endeksinin en çok düşüş gösterdiği dönem Ocak 2018 ila Ekim 2018 arası oldu. Yaklaşık 30 puanlık düşüş gösteren bu endeksle beraber bankalardaki yabancı para mevduat oranı da %45’ten %50’ye çıktı. Bununla birlikte bu dönemde yabancı para mevduatı değeri de 770 milyar TL’den 1 trilyon TL değerine çıktı. Merkez Bankası tarafından açıklanan son verilere göre ise bankalarda bulunan yabancı para değeri 26 Temmuz itibarıyla yaklaşık 1,18 trilyon TL değerinde.

2015 yılından bu yana banka mevduat hesaplarındaki toplam parayı TL ve dolar cinsinden incelediğimizde, 2015 yılından bu yana toplam değerin TL bazında oldukça arttığını, dolar bazında ise yıllar içinde stabil devam edip son yıllarda da azaldığını görmekteyiz.

2015 yılında yaklaşık 1,1 milyar TL olan banka mevduatlarındaki toplam paranın değeri, 3 yılda 600 milyar TL artış göstererek Ocak 2018’de 1,7 trilyon TL oldu. 3 yılda bu kadar artışın yaşandığı banka mevduatlarında, Eylül 2018’e kadar 7 ayda 500 milyar TL’lik bir artış yaşandı. Bunun sebeplerinden en önemlisi de artan döviz kurları ve döviz mevduatlarının toplam mevduatlar içindeki oranı oldu. Merkez Bankası tarafından açıklanan son verilere göre ise 26 Temmuz 2019 itibarıyla mevduat hesaplarındaki toplam para bankalar arası mevduat hariç 2,2 trilyon TL.

2015 yılından bu yana bankalardaki mevduatların dolar bazında değeri Ocak 2015’te 440 milyar $ seviyelerindeyken, son 5 yılda 400 milyar $’ın altını ilk kez Ocak 2017’de görmüştü. 2017 yılının başından yıl ortasına kadar artış gösteren bu değer, 2017 yılının ağustos ayında ise son 5 yılın en yüksek seviyesine, 466 milyar $’a çıkmıştı. 2018 yılında döviz oranlarında yaşanan artış ile beraber ülke ekonomisinin de kötüye gitmesi, yukarıdaki tabloda TL’nin yukarıya doğru doların ise aşağıya doğru ivmelenmesinin ve aradaki farkın giderek artmasının en önemli sebebi oldu. Ağustos 2018’de 347 milyar $ ile en düşük seviyesini gören dolar değeri, Haziran 2019 itibarıyla 397 milyar $ seviyesinde.