Eğitime Ayrılan Bütçe Oranı Son 6 Yıldır Düşüşte

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 7 Kasım 2022’de düzenlenen “2000 Köy Yaşam Merkezi Açılış Töreni”nde Türkiye’de milli eğitimin son 20 yıldaki durumuna dair açıklamalarda bulundu. Bütçelerde her zaman en büyük payı eğitim ve öğretime ayırdıklarını belirtirken, öğretmen sayısının da bir milyonun üzerine çıkarak OECD ortalamasını yakaladığını öne sürdü. 

MEB’in, her yıl o yılın örgün eğitim dönemine ilişkin yayınladığı istatistikler yardımıyla Türkiye’de eğitimin son yıllarda sergilediği görünümü yakından incelemek mümkün.

Yayımlanan istatistiklere dair bazı dikkat çekici detaylar şöyle;

MEB istatistikleri, liseye geçişte eğitime devam konusunda her yıl olduğu gibi bir düşüşü işaret ediyor. Bu yıl ortaöğretim teorik yaş grubu olan 14-17 yaş grubu, 10-13 yaş grubuna göre 6 puan düşüş ile gerçekleşti.

Covid-19 etkisinde ülke çapında uzaktan eğitim yönteminin uygulandığı 2020/21 öğretim dönemi, okulöncesi okullaşma oranlarında yaşanan rekor düşüş ve 2021/22 dönemindeki toparlanmayla dikkat çekiyor. 2021/22 döneminde tüm seviyelerde artan okullaşma oranlarındaki istisna grubu, bir önceki yıla göre okullaşmada düşüş yaşanan 10-13 yaş oluşturuyor.

2021/22 öğretim döneminde okulöncesi, ilkokul, ortaokul ve liselerde toplam 19.155.571 öğrenci ve 1.139.673 öğretmen bulundu. Buna göre bu öğretim döneminde bir öğretmen başına ilkokul ve ortaokullarda 18, lise öğreniminde ise 13 öğrenci düştü.  

Salgın etkisinde geçen 2020-2021 öğretim yılı, bir önceki yıla göre %3,8’lik azalış ile okulöncesi öğretmen sayılarında son 15 yıl içinde düşüş yaşanan tek yıl olmuştu. Bu eğilim 2021/22 öğretim yılında da devam etti. 20/21 döneminde 95.049 olan okulöncesi eğitimde görevli öğretmen sayısı 63.142’ye geriledi.

MEB istatistiklerine göre, 2021 yılında okulöncesi eğitim alan çocukların sayısı 1.225.981 kişi ile, geçtiğimiz yıla göre 403.739 kişi azaldı. Okulöncesi öğretim kurumlarında görev alan öğretmenlerin sayısı da geçtiğimiz yıla göre 3776 kişi azalarak 95.049’a düştü.

Okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim okulları arasında özel okulların payı, geçtiğimiz yıl %20.1 iken bu yıl %22 oldu. 2021/22 öğretim yılında, okulöncesi öğretim kurumlarının %53,4’ünü, ortaöğretimin %28,1’ini, ortaokulların %12,6’sını ve ilkokulların %8,3’ünü özel okullar oluşturdu.

Geçtiğimiz yıl, son beş yıldır yaşanan düzenli artışın aksine özel öğretim öğrenci sayılarında %10.7’lik bir düşüş yaşanmıştı. Bu yıl özel kurumlarda okuyan öğrenci sayısının %33  artışı ile özel eğitimin payının artma eğilimi devam etti. Özel öğretimde okuyan öğrencilerin toplam içindeki payı %8 oldu. 

Ortaöğretim planında mevcut okul türleri arasında büyük pay uzun bir süredir, anadolu liseleri, fen liseleri, sosyal bilimler liseleri ve açık öğretim liseleri gibi türleri içeren genel ortaöğretim okullarına ait, bu grubu mesleki ve teknik liseler takip ediyor. Son sırada ise dini eğitim veren liseler yer alıyor. Genel liseler, mesleki ve teknik liselerin toplam içindeki payları son 3 dönemdir azalıyor, dini eğitim veren liselerin ise artıyor. 

Öğrencilerin dağılımı ise bu eğilime uygun değil. Kurumlarda kayıtlı öğrencilerin payları genel ve mesleki/teknik liseler için artarken, din eğitimi veren liselerde azalıyor.

Raporlara göre MEB bütçesinden yatırımlara ayrılan pay 2014-2018 arası %8 civarlarında seyretmiş, 2019’da %4’e kadar gerilemiş ve 2020’de bu oranda devam etmişti. Geçtiğimiz öğretim yılı uzaktan eğitim yöntemi ile gerçekleştirilirken, bütçeden yatırımlara ayrılan pay da tekrar %8’e yaklaştı. Fakat yatırımlara ayrılan bütçe payının durumu, yıllar içinde büyük bir değer kaybına uğradığını gösteriyor. 

Toplam eğitim bütçesinin gayri safi yurtiçi hasılaya oranının 1999’dan bugüne en yüksek olduğu yıl, %4,16’lık pay ile 2014 yılında yaşanmıştı. 2014 sonrasında düşüşe geçen ve tekrar bu ivmeyi yakalamayan eğitim bütçesi oranının, 2022 yılında gayri safi yurtiçi hasılaya oranı ise %3,13.

2021/22 öğretim döneminde MEB, YÖK+Yükseköğretim Kalite Kurulu ve üniversitelerin bütçeler toplamı, yani Türkiye’nin toplam eğitim bütçesi 246.750.734.000 TL oldu.  Toplam eğitim bütçesinin merkezi bütçeye oranlarına bakıldığında eğitim bütçesinin payının, 2010’dan itibaren bir artış dönemine girdiği, fakat bu eğimin 2016 ve özellikle 2017’den itibaren yön değiştirerek düşüşe geçtiği gözlemleniyor. Toplam eğitim bütçesinin merkezi bütçeye göre yaşadığı bu pay kaybı, 2020-2022 yılında da devam ediyor.