DSÖ Varyantları Nasıl Sınıflandırıyor?

Dünya Sağlık Örgütü, Covid-19 salgınının başından itibaren salgının seyri ile ilgili haftalık bültenler yayımlıyor. Düzenli olarak yayımlanan raporlar; ülke ve bölgelerin vaka sayıları, ölümler ve hastalığın yayılma hızına dair verileri mercek altına alarak, salgın ile mücadelede özet bir yol gösterici, verileri toparlayan güvenilir bir kaynak rolünü üstleniyor. Raporlar, zaman zaman yeni varyantlara dair bilgilere de yer veriyor.

Ulusal otoriteler, enstitüler ve araştırmacılar ile işbirliği halinde çalışan Dünya Sağlık Örgütü; Ocak 2020’den beri Covid-19 hastalığına sebep olan Sars-Cov-2 virüsünde yaşanan mutasyon ve varyantları GISAID, Pango ve Nexstrain gibi platformlar ile birlikte takip ediyor. Virüsün genetik dizilimine dair yol gösterici bir ağ üzerinden oluşan verilerin takibi sırasında virüs yapısında dikkat çekici amino asit değişimleri görüldüğünde bu değişimler yakın takibe alınıyor. Tespit edilen değişimler risk faktörleri ve yaygınlıkları dikkate alınarak belli bir kategorileştirmeye tabi oluyorlar.

Salgın süreci boyunca yapılan değerlendirmeler ve özellikle 2020 sonlarında etkili yeni varyantların ortaya çıkışıyla birlikte, varyantların daha belirgin olarak kategorize edilmelerinin yolu açılmış oldu. Öncelikle "takibe alınan", sonra “ilgi odağı” olarak belirlenen varyantlarda etkili değişimler yaşandığında, toplum sağlığına etki gücü yüksek varyantlar “kaygı duyulan” kategorisine geçebiliyor veya yeni gelişmeler ile liste dışı kalabiliyor.

Virüs varyantları; aktarım yolları, sebep oldukları hastalıkların karakteristik özellikleri, uygulanan tedavilerin etkinlikleri ve bağışıklıktan kaçabilme potansiyellerine göre değerlendiriliyor ve kategorileştiriliyor. Varyantların isimleri, Dünya Sağlık Örgütü bünyesinde çalışan "Virüsün Evrimi Üzerine Teknik Danışma Grubu" tarafından veriliyor. İsimler, damgalayıcı olmayacak ve kolay telaffuz edilebilecek şekilde seçiliyor. Şimdilik isimlendirme için alfa, beta, gamma, delta gibi Yunan Alfabesi harfleri kullanılıyor.Varyant takibinde bu yöntemin uygulanmasının temel sebepleri ise; toplum sağlığının korunabilmesi adına virüse karşı uygun tanının konulabilmesi, tedavi ve önlemlerin uygulanabilmesi sürecini sürdürülebilir kılmak. Sars-Cov-2’nin bu belirleyicilere göre küresel sağlık için tehdit unsuru olduğu tespit edilen varyantları, belirlenen iki kategoriye özellikleri dikkate alınarak dâhil oluyor.

Covid-19 salgınında ilgi odağı kategorisinde bulunan güncel varyantlar:

Variants of Interest olarak belirlenen bir varyant, gerekli ve detaylı değerlendirmelerden geçtikten sonra aşağıdaki belirleyicilerden bir ya da birden fazlasını karşılıyorsa kaygı duyulan varyantlar arasına katılıyor:

Covid-19 salgınında kaygı duyulan kategorisinde bulunan güncel varyantlar:

Virüsler, bir insanı enfekte ettikleri sürece kendilerini tekrar edip mutasyona uğrayarak yeni varyantlar oluşturma ihtimaline ulaşmış oluyor. Küresel salgın sürecinde bulaşıcılığın azaltılması adına yapılan çalışmaların en önemli nedenlerinden bir tanesi de bu. Aşıların ulaşılabilirliği de bu anlamda önem taşıyor. Benzer bir şekilde bir virüsün, birçok mutasyona uğraması bu mutasyonların kesin olarak işe yarayacağı ve diğer varyantların yerine geçebileceği anlamına da gelmiyor. Bu anlamda tartışılan varyantların gelecekleri sürece, aşıların gücüne, alınan önlemlere ve yapılacak araştırmaların sonuçlarına bağlı kalıyor.