Borç, Ceza, Yeniden Doğuş: Türk Futbolunda Bitmeyen Kısır Döngü

Türk futbolu, uzun süredir yalnızca saha içi performansla değil, ekonomik sürdürülemezlik, yönetsel istikrarsızlık ve kurumsal erozyonla da tanımlanıyor. Artan kulüp borçları, FIFA nezdinde açılan dava sayılarındaki dramatik artış ve her sezon biraz daha derinleşen yapısal kriz, bu alanın salt sportif değil, aynı zamanda mali ve yönetsel bir sorun alanına dönüştüğünü gösteriyor. Kulüplerin günü kurtaran stratejilere sıkışması, şeffaflık ve hesap verebilirlik mekanizmalarının zayıflığıyla birleştiğinde, Türkiye futbolunu güvensiz bir sistem haline getiriyor. 

2022 yılında Uluslararası Futbolcular Birliği’ne (FIFPro) göre Türkiye’yi transfer yapılmaması gereken yedi ülkeden biriydi. Gerekçe olarak ise kulüplerin maaş ödeme yükümlülüklerini yerine getirememesi gösterildi. Öte yandan, içinde bulunduğumuz sezonda Türkiye’deki tüm profesyonel liglerde en az bir kulüp, borçlarını ödeyemediği için puan silme cezası aldı.

FIFA, mali yükümlülüklerini yerine getiremeyen kulüplere uzun süredir transfer yasağı gibi yaptırımlar uyguluyor ve bu cezaları günlük olarak güncellenen resmi sitesinde şeffaf biçimde yayımlıyor. Son veriler, bu listede en çok yer kaplayan ülkenin Türkiye olduğunu gösteriyor. 12 Mayıs 2025’teki verilere göre listede Türkiye’den 28 farklı kulüp hakkında toplam 216 ceza yer alırken, onu 58 cezayla Suudi Arabistan, 54 cezayla Yunanistan ve 48 cezayla Çin takip ediyor.

FIFA’da en çok ceza dosyasına sahip Türk kulübü, Adana Demirspor. Kulübün FIFA nezdinde toplam 35 dosyası bulunuyor. Bu sezon sahadan çekilme, lisans belgelerinin eksikliği ve borçlarını ödeyememesi nedeniyle toplam 12 puan silme cezası aldı. Süper Lig’in 2024-25 sezonunun bitimine 3 hafta kala -2 puanla son sırada yer alan Adana Demirspor, kalan maçlarda puan alamazsa ligi eksi puanla tamamlayan ilk kulüp olacak.

FIFA’da en çok ceza dosyasına sahip ikinci Türk kulüp, 26 dosyayla Yeni Malatyaspor. 2022’de 318 milyon TL borcu olduğu açıklanan kulüp, 6 Şubat depreminin ardından hem tesislerinde hasar gördü hem de kalecisi Ahmet Eyüp Türkaslan’ı kaybetti. Bu süreçte ligden çekildi. Takımdaki oyuncuların ayrılması ve transfer yasağı nedeniyle sonraki sezon da lige katılamayacağını bildirdi. TFF, katılım olmaması halinde küme düşeceğini belirtti. İlk hafta maça çıkmayan kulüp, 3 puan silme ve düşme uyarısı alınca lige devam etti. Ancak borçlarını ödeyemediği için FIFA’dan 18 puan silme cezası aldı. TFF 1. Lig’in tamamlanmasının ardından  Yeni Malatyaspor -21 puan ile son sırada yer alarak bir rekora imza atmış durumda.  Bu sene oynadığı maçlarda kalesinde 153 gol gören Yeni Malatyaspor, bu alanda da rekoru elinde bulunduruyor.

FIFA’daki 23 ceza dosyasıyla Altay listenin üçüncü sırasında yer alırken, dördüncü sırada 22 ceza ile ​​Giresunspor bulunuyor. Her iki kulüp de TFF Kulüp Lisansı alamadığı için 3’er puan, FIFA’daki borçları nedeniyle ise 6’şar puan silme cezası aldı. Giresunspor TFF 2. Lig Kırmızı Grup’u 1 puanla son sırada tamamlayarak küme düşerken, Altay da 25 puanla Beyaz Grup’tan düştü. 9 puanlık ceza olmasaydı, Altay ligde kalabilecekti.

Benzer bir tablo, FIFA’da 10 dosyası bulunan Denizlispor için de geçerli. Puan silme cezaları olmasaydı, kulüp TFF 3. Lig’de tutunabilecekti ancak cezalar nedeniyle Bölgesel Amatör Lig’e düştü.

TFF 2. Lig’in iki gruplu sisteme geçtiği 2010-11 sezonundan bu yana Kırmızı Grup’ta en düşük puanla sezonu tamamlayan takım, -34 puanla iflas eden ve 2020’de kapanan Gaziantepspor olmuştu. Kulübün FIFA listesinde 10 ceza dosyası bulunuyor. Ancak 2024-25 sezonu başında, Gaziantepspor ismi yeniden gündeme geldi. Gaziantep Süper Amatör Küme’de “Gaziantepspor” adı ve logosuyla bir takımın mücadele edeceği açıklandı. TFF kayıtlarına göre bu takım aslında “Gaziantep 1969 Spor Kulübü” adıyla tescilli. Yapılan araştırmalarda, Gaziantepspor’un isim ve logo kullanım haklarının kulüp başkanı Mutlu Özpineci tarafından satın alındığı bilgisine ulaşılıyor.

Konuya ilişkin açıklamasında Mutlu Özpineci, Gaziantepspor’un logo ve marka haklarını satın aldıklarını belirtiyor. Kulübün TFF nezdindeki resmi adının Gaziantep 1969 Spor Kulübü olduğunu kabul ederken, “Gaziantepspor” ismini ise sponsor adı olarak kullandıklarını ifade ediyor.

Gaziantepspor’un yeniden sahalara dönme yöntemi, Türkiye’de ilk kez karşılaşılan bir durum değil. Türkiye Profesyonel Futbol Liglerinde mücadele eden 139 takımdan 22’si, isimlerinde “Yeni”, “FK”, kulübün kuruluş yılı ya da temsil ettiği şehrin plaka kodunu taşıyarak, kapanan veya iflas eden eski kulüplerin “mirasını” yaşatmaya çalışıyor. 

Ancak bu “mirası yaşatma” yöntemi yalnızca sembolik değil; aynı zamanda ekonomik bir strateji olarak da işlev görüyor. Örneğin 24 Erzincanspor, 2014 yılında borçları nedeniyle iflas eden Erzincanspor’un yerine kuruldu. Benzer şekilde, Süper Lig’de yer alan Gaziantep FK, kapanan Gaziantepspor’un; 1. Lig’deki Çorum FK, Çorumspor’un; Manisa FK, eski Manisaspor’un; Yeni Malatyaspor ise Malatyaspor’un yerini alan ya da isim değişikliğiyle yola devam eden kulüplerden sadece birkaçı. Bu yapılar, borç yükünden sıyrılarak “temiz bir sayfa” açma amacı taşıyor. 

Bu örnekler arasında en dikkat çekici olanlardan biri, şu sıralar TFF 3. Lig’e yükselme hedefiyle Bölgesel Amatör Lig’de mücadele eden Malatyaspor. Yıllar içinde borçları nedeniyle amatör liglere kadar gerileyen kulüp, FIFA’nın listesindeki transfer cezalarını temizlemeyi başardı. Bugün hâlâ yaklaşık 30-35 milyon TL borcu bulunsa da, bu rakam şehirde “resmî temsilci” olarak görülen ve ismini değiştiren Yeni Malatyaspor’un yaklaşık 20 milyon dolarlık borcuyla kıyaslandığında oldukça düşük.

Geçtiğimiz sezon Tuzlaspor adıyla mücadele eden ve sonrasında ismi değiştirilen Beykoz Anadolu, borçları nedeniyle yeniden yapılandırılmaya çalışılan kulüpler arasında öne çıkıyor. Amatör ligdeki Beykozspor 1908’i profesyonel liglere taşımak amacıyla satın alınan kulüp, yalnızca bir yıl içinde FIFA tarafından beş kez üçer dönem transfer yasağı cezası aldı. 

Benzer bir hamle de uzun yıllar profesyonel liglerde mücadele ettikten sonra düşüşe geçen Gebzespor’dan geldi. Kulüp, kısa süre önce TFF 2. Lig ekibi Derince Belediyespor’u satın aldığını açıkladı. TFF’nin onay vermesi halinde, Gebzespor adıyla yeniden TFF 2. Lig’de mücadele etme hakkı kazanacak.

Son 25 yıla bakıldığında, Türkiye’de borçları nedeniyle iflas ederek liglerden tamamen silinen 25’ten fazla kulüp bulunuyor. Bunlar arasında Uşakspor, Yozgatspor, Akçaabat Sebatspor, Bozüyükspor, Gaziantepspor, Kayseri Erciyesspor, Erzincanspor, Vanspor, Erzurumspor, Bucaspor, Mardinspor, Kardemir Karabükspor ve Siirtspor gibi Türk futbol tarihinin köklü isimleri yer alıyor.

Türk futbolunun içinde bulunduğu kriz, borç sarmalında tabela değiştirmeden de iflası atlatmış başarı hikayeleri bulmak mümkün. 

2008-09 sezonunda Süper Lig’den düşen Kocaelispor, sonraki yıllarda ciddi ekonomik sorunlar yaşayarak Bölgesel Amatör Lig’e kadar gerilemişti. 2010’lu yılların başında Körfez Belediyespor’un devralınıp adının önce Körfezspor, ardından Kocaeli FK yapılmak istenmesiyle bir birleşme girişimi yaşandı. Ancak TFF bu isim değişikliğini onaylamadı. Kocaelispor taraftar grubu Hodri Meydan başlangıçta bu girişime destek verse de süreç içinde karşı durdular.

2014’te Körfez FK, Kocaeli Birlikspor adını aldı ancak bu proje de başarısız oldu ve 2018-19 sezonunda amatör kümeye düştü. Kocaelispor ise bu süreçte kendi kimliğiyle yeniden yapılanarak üst liglere yükselmeye başladı. 2024-25 sezonunda TFF 1. Lig’i şampiyon tamamlayan Kocaelispor, 16 yıl aradan sonra Süper Lig’e yükselerek profesyonel futbolun en üst seviyesine geri döndü.

Benzer bir süreci 2008 yılında Göztepe yaşadı. O dönem amatör kümeye kadar gerileyen kulüp, TFF 3. Lig’de yer alan Aliağa Belediyespor’un yarışma haklarını devralarak yeniden profesyonel liglere döndü.  2023-24 sezonunda ise Bursaspor ve Eskişehirspor’un yükselişleri dikkat çekti. Son yıllarda ekonomik sorunlar nedeniyle alt liglere kadar gerileyen iki kulüp, bu sezon elde ettikleri başarılarla tekrar üst liglere dönme sürecine girdi. Bursaspor, TFF 3. Lig şampiyonu olurken; Eskişehirspor Bölgesel Amatör Lig’den profesyonel lige yükselmeyi başardı.

Türkiye’de futbol kulüpleri, yalnızca sportif rekabetle değil, aynı zamanda borç yönetimi, kurumsal süreklilik ve yasal sorumluluklarla da mücadele ediyor. Kimi kulüpler iflasla sonuçlanan yapısal çöküşlerin ardından isim değiştirerek ya da yeni yapılar altında liglere dönerken; kimi ise kendi kimliğini koruyarak uzun süreli yeniden yapılanma süreçleriyle ayakta kalmayı başarıyor. Ancak gerek tabela değişikliğiyle gerekse özgün kimliğini koruyarak geri dönen kulüplerin hikâyeleri, Türk futbolundaki yapısal sorunların geçici çözümlerle sürdürüldüğünü ve kalıcı reformlara duyulan ihtiyacın her zamankinden daha büyük olduğunu gösteriyor.