En Uzun Süre Genel Başkanlık Yapan Liderler

1950’lerde Demokrat Parti’ye yönelik muhalefetin önemli isimlerinden olan Osman Bölükbaşı ilginçtir ki siyasi hayatına 1948’de Demokrat Parti’nin CHP’ye yeterince sert muhalefet yapmadığı iddiasıyla kurulan Millet Partisi’yle başladı. 1950 seçimlerindeKırşehir milletvekili olarak meclise giren Bölükbaşı siyasi hayatına Cumhuriyetçi Millet Partisi’nin kurucu genel başkanı olarak devam etti. Demokrat Parti’nin rekor bir oy oranıyla kazandığı 1954 seçimlerinde CMP  Kırşehir’de birinci parti olarak 5 milletvekili çıkardı. Fakat bu DP tarafından çok hoş karşılanmadı ve Kırşehir’in ilçe yapılmasıyla sonuçlandı. 3 yıl sonra bu karar geri alınsa da Bölükbaşı yeni adresi Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’yle meclisteki muhalefetin başını çekti. 1960 sonrası yeni siyasi düzende 1962’de yeniden kurduğu Millet Partisi’yle yoluna devam etti ve 1972’de aktif siyasetten çekilene kadar genel başkanlığı sürdürdü. Türkiye’nin genç demokrasinin sembol siyasi figürlerinden olan Osman Bölükbaşı CMP, CKMP ve MP’de yaptığı genel başkanlık süresi 18 yılı geçiyor. 

Türkiye’nin 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Milli Selamet Partisi gençlik kollarıyla başladığı siyasi hayatına Refah Partisi ve Fazilet Partisi’yle devam etti. Fazilet Partisi’nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasıyla sonraki parti kurma çalışmalarından yenilikçi kampın en önde gelen isimlerinden olan Erdoğan 14 Ağustos 2001’de kurulan Adalet ve Kalkınma Partisi’nin ilk genel başkanı oldu. Bu genel başkanlığı cumhurbaşkanı seçildiği 2014’e kadar devam etti. 2017 anayasa değişikliği referandumuyla cumhurbaşkanının siyasi parti üyesi olmasını engelleyen düzenlemenin kaldırılmasıyla AK Parti genel başkanlığına geri döndü ve halen bu görevi sürdürüyor. Erdoğan’ın genel başkanlık süresi de 18 yılı geride bırakmış durumda. 

Milli Görüş hareketinin lideri Necmettin Erbakan siyasi hayatına Adalet Partisi’yle başladı. AP genel başkanı Süleyman Demirel tarafından veto edilen milletvekili adaylığına rağmen Konya’da bağımsız girdiği seçimleri kolaylıkla kazanarak meclise adım attı. 1970’te kurduğu Milli Nizam Partisi’yle Türkiye siyasetine damga vuran bir hareketi de başlatmış oldu. Anayasa Mahkemesi tarafından irticai faaliyetlerin odağı olduğu iddiasıyla kapatılan MNP’yi 1970’lerde MSP izledi. 1980 darbesinin ardından kapatılan MSP’nin ardından kurulan Refah Partisi’nin başına 1987’de siyasi yasakların kaldırılmasının ardından geçti. Refah Partisi’nin 1995 seçimlerinden birinci parti olarak çıkmasıyla Erbakan bir yıl süreyle başbakanlık yaptı. 1998’de Refah Partisi’nin kapatıldı ve Necmeddin Erbakan beş yıl süreyle siyasi yasaklı duruma düştü. Siyasi yasağının 2003’te bitmesinin ardından hareketin son partisi Saadet Partisi’nde kısa süreli genel başkanlıklar yaptı. 2011’de hayatını kaybettiğinde ise 42 yıllık siyasi hayatının 20 yıldan fazlasında milli görüş partilerine genel başkanlık yapmıştı.  

Türkiye siyasi tarihine damga vuran isimlerden olan Süleyman Demirel siyasi hayatına 1962’de Adalet Partisi’yle başladı. Kısa sürede Adalet Partisi genel başkanlığına yükselen Demirel 1965 seçimlerinde partisiyle ulaştığı % 52‘lik oy oranıyla başbakanlık koltuğuna da oturdu. 1980 darbesiyle siyasi yasaklı olan Demirel, yasakların kaldırılmasıyla  1987’de Doğru Yol Partisi’nin başına geçti. Turgut Özal’ın ölümüyle 1993’te boşalan cumhurbaşkanlığına seçilerek 7 yıllık dönem boyunca bu görevi yürüttü. 2015’te hayatını kaybeden Demirel siyasi hayatı boyunca 22 yılı aşkın süre parti genel başkanlığı yaptı. 

Siyasi kariyerine 1957’de CHP’den Ankara milletvekili seçilerek başlayan Bülent Ecevit, 1961-1965 yılları arasında Çalışma Bakanı olarak görev yaptı. 12 Mart 1971 muhtırası sonrasında CHP’nin askeri yönetimce oluşturulan hükümete üye vermesi konusunda CHP genel başkanı İsmet İnönü ve Bülent Ecevit arasında yaşanan görüş ayrılığı İnönü’nün istifası ve Ecevit’in CHP’nin Atatürk ve İnönü’den sonra üçüncü genel başkanı olarak seçilmesini sağladı. Hitabet gücü ve demokratik sol duruşuyla 1970’lere damga vuran Ecevit girdiği 1973 ve 1977 seçimlerinden CHP’nin birinci parti olarak çıkmasını sağladı. 1980 darbesinin ardından kurulan Demokratik Sol Parti’nin de genel başkanlığını yürüten Ecevit bu partiyle de 1999 seçimlerinden birinci çıkarak 2002’ye kadar başbakanlık yaptı. 2006’da hayatını kaybeden Ecevit siyasi yaşamı boyunca CHP ve DSP’de toplamda 24 yılı aşkın süre genel başkanlık yapmıştı. 

MHP’nin sembol lideri Alparslan Türkeş’in 1997’de hayatını kaybetmesi sonucu boşalan genel başkanlık koltuğuna oturan Devlet Bahçeli yakın siyasi tarihe aldığı kararlarla damga vurmuş bir lider. Tuğrul Türkeş ile giriştiği olaylı liderlik mücadelesi sonucunda Temmuz 1997’de MHP genel başkanlığına seçilen Bahçeli 1999’daki seçimlerde %17,9 oy alarak MHP’yi tarihindeki en yüksek oy oranına ulaştırdı. Bu oy oranı MHP’yi de uzun bir aradan sonra koalisyon ortağı, Bahçeli’yi de başbakan yardımcısı olmasını sağladı. 2002’de baraj altı kalan MHP, 2007’de tekrar meclise girdi. 2016’ya kadar iktidardaki AK Parti’nin karşısında muhalefet kampında konumlanan Bahçeli genel başkanlığındaki MHP, bu tarihten sonra Erdoğan’ın başkanlık sistemi önerisine yeşil ışık yaktı. Yeni sistemde de AK Parti ile beraber Cumhur İttifakı’nı kurarak yönetimin ortağı haline geldi. Halen MHP’nin genel başkanlık görevini sürdüren Devlet Bahçeli’nin bu görevde 25 yılı geçmiş durumda. 

27 Mayıs 1960 darbesinde aktif rol oynayan bir kurmay albay olan Alparslan Türkeş Türkiye siyasi tarihinin en önemli simalarından biri. 1960 darbesinden sonra kurulan Milli Birlik Komitesi’nin içinde darbe sonrasından iktidarın sivillere nasıl bırakılacağı ile ilgili görüş ayrılıkları sonucu Hindistan’da pasif bir göreve atandı. Bu sürgünden döndükten sonra da milliyetçi bir siyasi hareket başlatmak için çalışmalara başladı. MBK’dan bu çatışma sonucu ayrılan askerlerle birlikte Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’ne girdi ve bu partide 1965’te genel başkan oldu. 1969’da partinin ismi Milliyetçi Hareket Partisi olarak değiştirildi ve 1970’lerde Adalet Partisi, Milli Selamet Partisi ve Cumhuriyetçi Güven Partisi ile kurulan Milliyetçi Cephe hükümetlerinde koalisyon ortağı olarak yer aldı. Bu hükümetlerde başbakan yardımcılıkları yapan Türkeş 12 Eylül darbesinden sonra siyasi yasaklı duruma geldi. Siyasi yasakların kaldırıldığı 1987’de Miliyetçi Çalışma Partisi’yle siyasete dönen Türkeş 1993’ten sonra da ölene kadar MHP genel başkanlığı yaptı. Alparslan Türkeş 30 yılı aşan siyasi hayatının 29 yılını parti genel başkanı olarak geçirdi. 

Cumhuriyet döneminin ilk başbakanı ve Mustafa Kemal Atatürk’ün ardından Türkiye’nin ikinci cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü 1970’lere kadar Türkiye siyasetinin merkezinde duran bir figür. 1938’de Atatürk’ün hayatını kaybetmesiyle CHP’nin genel başkanı olan İnönü Türkiye’nin bir dünya savaşını kayıpsız atlatmasında ve savaş sonrasında çok partili demokrasiye adım atmasında çok önemli bir rol oynadı. İnönü 1950 seçimlerinden sonra CHP’nin iktidarı kaybetmesiyle muhalefet lideri rolü de üstlendi. 1961’de ilerlemiş yaşına rağmen bir kez daha başbakan olarak dört yıl daha ülkeyi yönetti. 12 Mart 1971 muhtırasından sonra genel sekreteri Bülent Ecevit ile yaşadığı görüş ayrılığı 88 yaşındaki İsmet İnönü’nün CHP genel başkanlığından istifasıyla sonuçlandı. İstifa ettiğinde 33 yıldan fazla CHP genel başkanlığı yapmıştı. 

1968 gençlik hareketlerinin önde gelen liderlerinden olan Doğu Perinçek, 1960’larda Türkiye İşçi Partisi içine sosyalist devrimin nasıl olması gerektiği konusundaki tartışmada “Milli Demokratik Devrim” safında yer almış ve süreçte Mao’nun görüşlerini benimseyerek işçi-köylü ittifakına dayalı bir sosyalizm fikrini benimsemişti. Önderliğini yaptığı Aydınlık çevresi yasa dışı olarak ilk kez Türkiye İhtilalci İşçi Köylü Partisi’ni kurdu. 12 Mart muhtırasından sonra kurucularının yargılandığı bu örgüt 1978’de yasal zeminde Türkiye İşçi Köylü Partisi’ne dönüştü. Perinçek’in genel başkanlığını yaptığı parti 12 Eylül darbesinden sonra feshedildi. 1991’de Sosyalist Parti’nin başına geçtiyse de bir yıl sonra bu parti Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı. Ardından kurduğu İşçi Partisi genel seçimlerde girdiği beş seçimde %0,3 seviyelerinde oy alarak meclise giremedi. İşçi Partisi’nin ismi 2015 yılında Vatan Partisi olarak değiştirdi. 1960’ların sonunda başladığı siyasi hayatında Doğru Perinçek dört partide toplamda 34 yılı aşkın süre genel başkanlık yapmış durumda.

Listenin ilk sırasında çok da tanınmamış bir isim var. Aykut Edibali 1960’lı yılların sonundan itibaren anti-komünizm, anti-emperyalist ve İslamcı öğelerin bulunduğu bir öğrenci hareketi olan Yeniden Milli Mücadele Hareketi’nin önderlerindendi. O dönemlerde birçok muhafazakar siyasetçinin de içinde bulunduğu oluşum çıkardığı yayınlarla dönemin fikir dünyasını şekillendirmişti. 1984’te bu hareketin kadrolarıyla Edibali başkanlığında kurulan Islahatçı Demokrasi Partisi 1991’de Refah Partisi listelerinden seçime katıldı ve Edibali Kayseri’den milletvekili seçildi. 1992’de ise IDP, Birlik Barış Partisi ve Bayrak Partisi ile birleşerek Millet Partisi’ni oluşturdu. 1984’ten bu yana kesintisiz 37 yıldan fazla genel başkanlık yapan Edibali 2022’de hayatını kaybetti.