Türkiye’nin Ortalama IQ Seviyesi 2023’te 89’a mı Geriledi?

Aynı iddianın haber siteleri tarafından da paylaşıldığı görülüyor. Örneğin, Yeniçağ Gazetesi’nin 18 Ocak 2023 tarihli haberinde iddiada yer alan ifadeler birebir kullanılmış ve verilerin World Population Review’in 2023 yılına ait olduğu belirtilmiş.

1905’te Alfred Binet ve Théodore Simon isimli iki psikolog tarafından okul hayatında zorlanan çocukların seviyelerini tespit etmek için tasarlanan bir testin metodolojisi, modern IQ testlerinin metodolojisi için önemli bir model oldu. Binet ve Simone, çocukların sözel muhakeme, kısa süreli hafıza ve görsel-uzamsal yeteneklerini ölçen testler hazırlayıp, buradan alınan skorları çocukların yaşlarına bölüp 100 ile çarparak IQ seviyesine ulaştılar. 

Zekanın oldukça kapsamlı bir kavram oluşu ve değişkenliği, onu uzlaşılamaz bir kavram haline getirirken, IQ testlerini de oldukça manipülatif olabilen bir ölçek haline getiriyor. İnsanlar, zeka hakkındaki kendi önyargılı varsayımları ile bu testin sonuçlarını, ideolojileri için manipüle edebiliyor.

Bugün halen tanımı üzerinde uzlaşılamayan “genel zeka” kavramını ölçebilen tek bir test yok. Bunun yanında bilim bugün, test sonuçlarını etkileyecek önyargıları tespit etmekte daha başarılı bir konumda. IQ testi hala öğrenme yetersizliklerini teşhis etmek için kullanılıyor. Psikologlar da halen IQ testlerini zihinsel yetersizlikleri belirlemek için kullanıyor. Bu testlerden alınan sonuçlar kişiye uygun eğitsel destekleri, meslek gibi eğilimleri tespit etmekte işe de yarıyor. IQ testleri, giriştiği muhakeme becerileri, problem çözme becerilerini ölçmede iyi bir iş çıkarıyor. Fakat bu kişinin potansiyelini ölçmek demek değil. 

Yayılmakta olan iddianın kontrolü anahtar kelimeler ile yapılacak bir arama motoru araştırmasıyla mümkün. Bu yöntemle öncelikle birçok platformda ülkelerin IQ seviyeleri endekslerine dair sonuçlara ve hesaplamalara, kaynaklarıyla birlikte ulaşılabilir. Söz konusu sıralama ve endeks değerinin “World Population Review” platformundan alındığı sonucuna ulaşıyoruz. Bu endeksin nasıl hesaplandığına dair kaynaklar da, güncel olmadıklarına dair belirgin notlar ile birlikte aynı sayfanın alt kısmında bulunuyor.

Söz konusu endeks, World Data ve Brain Stats’in verilerinden derlenmiş. Bu veriler de, en günceli 2019 yılına ait olan birçok akademik araştırmayı kaynak olarak kullanmış. Yani veri seti 2023 itibarıyla güncel değil.

İddia aynı zamanda Türkiye’nin diğer ülkeler arasında 48. sırada yer aldığını da öne sürüyor. Fakat referans aldığı endekste Türkiye aslında 199 ülke arasında 77. sırada yer alıyor.

İnternet üzerinde ülkelerin IQ seviyelerini gösteren birçok gösterge mevcut. İncelenen iddianın temel aldığı bu endeks ise, ülkelerin GSYİH ve IQ ortalamalarını birlikte gösteriyor. İddia endeksi ve diğer göstergeler dikkatle incelendiğinde sonuçların çoğunun aynı kaynakları referans gösterdiği gözlemleniyor. Referans kaynakların en sık kullanılanı ise M. Stuart, Tatu Vanhanen ve Richard Lynn’in 2002’de yayımlanan çalışmaları “IQ ve Ulusların Zenginliği” eseri. Eserde, bir ülkenin ortalama ulusal zekasının o ülkenin zengin ya da fakir oluşuyla bir nedensellik ilişkisi olup olmadığı irdeleniyor. Türkiye’nin gayri safi yurtiçi hasılasında yıllar içinde yaşanan düşüşü hatırlayarak gelişmekte olan neslin IQ skorunun negatif etkilenmiş olduğunu düşünebiliriz, fakat, söz konusu eser yayımlanmasından bu yana, IQ testleri gibi sayısız eleştirinin hedefi olmuş durumda. Zekanın kaynağı ve belirleyicileri ise bugün halen üzerinde tartışmaların devam ettiği, kapsamlı olarak ele alınması gereken başka bir konu başlığı.

Bir Twitter hesabı tarafından yapılan paylaşımda 2023’te Türkiye’nin IQ ortalamasının 89’a gerilediği ve Türkiye’nin sıralamada 100 ülke arasında 48. olduğu iddia edilmişti. World Population Review’de yer alan verilere göre, 2023 yılı itibarıyla 85.816.199 nüfusu olan Türkiye’nin IQ ortalaması 86,8. Türkiye bu puanla 199 ülke arasında 77. sırada bulunuyor. İddiada yer alan endeks hesaplamaları ise güncel değil, en yakın tarihlisi 2019 yılına ait olmak üzere birçok akademik araştırmaya dayanıyor.