İngiliz Mareşal Birdwood Atatürk'ün Cenazesini Ayakta Selamladı mı?

Bir Instagram sayfası tarafından 27 Şubat 2021 tarihinde yapılan paylaşımda İngiliz Mareşal Birdwood'n Atatürk'ün cenazesini ayakta selamladığı iddia edildi. Gönderi, 437 binden fazla görüntülenme ve 10 binin üzerinde beğeni almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Paylaşım daha önce sosyal medyada sıklıkla gündeme gelmiş. Fotoğrafın kendisi de benzer iddialarla çeşitli medya ajansları ve internet platformları tarafından paylaşılmış.

William Riddell Birdwood, 1865-1951 yılları arasında yaşamış bir İngiliz subayı. Birinci Dünya Savaşı sırasında Anzaklar olarak anılan, Avustralya ve Yeni Zelanda Ordusu Kolordusu (Australian and New Zealand Army Corps) komutanlığı yapmış. Birinci Dünya Savaşı sırasında, Çanakkale Cephesi’nde savaşan Birdwood Mareşal ünvanını ise 1925’te almış.

Dr. Tunç Boran tarafından yazılan “Atatürk’ün Cenaze Töreni: Yas ve Metanet” isimli makalede, 21 Kasım 1938’de gerçekleşen resmi devlet töreninin ayrıntılarına yer verilmiş. Resmi devlet töreni ile birlikte Mustafa Kemal Atatürk’ün tabutunun Etnografya Müzesi’ne konulmuş. Törene toplam 9 ülke askeri birlikleri ile katılmış. Askeri birliklerin yanı sıra 17 devletin başkanları, tören için özel temsilciler de göndermiş. Bu kişiler arasında İngiltere’yi temsilen gelen Mareşal William Birdwood da yer almış.

Dr. Hakan Uzun tarafından yazılan “Liderine Ağlayan Bir Ulus: Atatürk’ün Ankara’daki Cenaze Töreni” isimli makalede de Birdwood’a yer verilmiş. Bu makalede ek olarak, Birdwood’un Türkiye’ye gelirken bacağının rahatsızlandığı ve sakat bacağına rağmen cenazeyi, mareşallik asasına dayanarak, ayakta durup selamlaması ayrıntısı da belirtilmiş. Mareşal Birdwood, cenazeyi izlediği balkona da bacağının rahatsızlığı nedeniyle bir koltukla çıkartılmış.

Milliyet tarafından 2017 yılında yapılan bir haberde, “Milli Savunma Bakanlığı’nın eski arşiv müdürlerinden emekli Albay Sermet Taktak, Atatürk’ün ölümünün ardından 20-21 Kasım 1938 tarihlerinde gerçekleştirilen cenaze merasimine ait bilinmeyen fotoğrafları Milliyet’le paylaştığı” belirtilmiş. Albay Sermet Tartak’ın Milliyet ile paylaştığı arşiv görüntülerinde, Atatürk’ün cenazesi için yapılan resmi devlet töreninde ayakta duran Mareşal Birdwood’un fotoğrafına da yer verilmiş. Söz konusu fotoğraf, iddiada yer alan fotoğrafın aynısı.

Anadolu Ajansı da “Atatürk’ün cenazesinden fotoğraflar” başlığı altında yaptığı fotoğraf derlemesinde de söz konusu fotoğrafa yer vermiş. Fotoğraflarda ise kaynak olarak 2018’de kapanan Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü (BYEGM) arşivi gösterilmiş. Fotoğrafta Birdwood’un ayakta durmak için mareşallik asasına ve töreni izlemek için balkona çıkarıldığı koltuğa dayandığı görülüyor.

Avustralya ve Yeni Zelanda birliklerinin komutanı, o zamanki rütbesiyle General Sir William Birdwood, 25 Nisan 1915’te Arıburnu Çıkarması ile başlayan Arıburnu Savaşı’nda komutanlık yapmış. Arıburnu Cephesi, Türklerin zaferi ile sonuçlanmış. Bu sırada Anzak Kolordusu, çıkarma sırasında belirlenen bölgenin daha kuzeyine çıkmış. Birdwood, Londra’ya gönderdiği bir mektupta çıkarmanın başarısızlık sebebini bu duruma bağlamış.

İbrahim Artunç tarafından yazılan “1915 Çanakkale Savaşı” isimli kitapta yer alan bilgilere göre, Birdwood’un aynı zamanda 9 Ağustos 1915 Birinci Anafartalar Muharebesi ve 21 Ağustos 1915 tarihli İkinci Anafartalar Muharebesi’nde de komutan olarak yer aldığı görülüyor. Bu iki savaş da Türklerin galibiyeti ile sonuçlandı.

Bunun yanı sıra Birdwood, İngiliz birliklerinin tahliye edilmesinden de sorumlu olmuş. Enis Şahin tarafından yazılan “Kronolojik Çanakkale Savaşları Tarihi” isimli makalede konuyla ilgili şu ifadeler yer alıyor:

“4 Kasım 1915: Lord Kitchner, Çanakkale Kuvvetleri Komutanı General Birdwood’a gizli bir telgraf göndererek, Çanakkale Cephesi’nin çok gizli bir surette ve sükûnet içerisinde boşaltılması için bir plân hazırlamasını emretti.”

Birdwood, tahliyeyi üç ayrı aşamada planlamış ve tahliyenin son aşaması 18 Ağustos 1915’te gerçekleşmiş.

27 Şubat 2021’de Instagram üzerinden yapılan bir paylaşımda, İngiliz Mareşal Birdwood'un Atatürk'ün cenazesini ayakta selamladığı iddiası yer almıştı. Çeşitli makalelerde yer alan bilgilere ve arşivlerden derlenen fotoğraflara göre, İngiliz Mareşal William Birdwood’un Atatürk’ün 21 Kasım 1938’de düzenlenen resmi cenaze törenine İngiltere’yi temsilen katıldığı görülüyor. İngiliz Mareşal Birdwood'n Atatürk'ün cenazesini ayakta selamladığı iddiası da doğru. Çanakkale Muharebeleri’nde Avustralya ve Yeni Zelanda birliklerinin komutanı olan Birdwood savaşatığı cephelerde 3 kez yenilgiye uğradığı da doğrulanabiliyor.