Türkiye’nin Düzensiz Göç İstatistikleri

Göç düzenlemeleri uyarınca gerekli olan izin veya belgelere sahip olmadan bir ülkeye giriş yapmak veya bir ülkede kalmak, yasal yollarla girip yasal süre içinde çıkmamak veya çalışmak “düzensiz göç” olarak tanımlanmakta. Bulundukları ülkelerde hukuki statüden yoksun olan kişiler olan düzensiz göçmenler, sınır dışı edilme, gözaltına alınma gibi birçok yaptırıma tabi oluyor. 

Düzensiz göçmenler; çoğu zaman “yasadışı göçmen”, “kaçak göçmen” olarak adlandırılsa da kişileri kriminalize ettiği gerekçesiyle bu terimlerin kullanımı tasvip edilmiyor. Bununla birlikte “yasadışı göç” terimini göçmen kaçakçılığı ve insan ticaretiyle kısıtlamak gibi bir eğilim de bulunmakta.

Türkiye’de “düzensiz göçmen” kavramı çoğu zaman “mülteci” veya “sığınmacı” kavramlarıyla karıştırılıyor. Cenevre’de 1951 yılında imzalanan Mültecilerin Hukuki Durumuna dair Sözleşme’ye göre, “Irkı, dini, tabiiyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti ve siyasi görüşleri yüzünden haklı bir zulüm korkusu nedeniyle vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve söz konusu korku yüzünden, ilgili ülkenin korumasından yararlanmak istemeyen kişi veya kişiler” mülteci olarak tanımlanmıştır. Sığınmacı ise Uluslararası Göç Hukuku’nda “Zulüm veya ciddi zarardan korunmak amacıyla, kendi ülkesi dışında bir ülkede güvenlik arayışında olan ve ilgili ulusal ya da uluslararası belgeler çerçevesinde mültecilik statüsüne ilişkin yaptığı başvurunun sonucunu bekleyen kişi” olarak geçmektedir. Dolayısıyla sık sık birbirinin yerine kullanılan sığınmacı, mülteci ve düzensiz göçmen kavramları birbirlerinden farklılık göstermektedir. 

Ekonomik ve siyasi krizler, sosyal çatışmalar gibi faktörler sonucunda son yıllarda göçmen hareketliliğinde artış söz konusu. Yaşam standartlarının yüksek olması nedeniyle Avrupa ülkeleri göçmenler için bir çekim alanı. Avrupa’yla sınırı olan Türkiye gibi ülkeler de göçmenler için hem transit hem de hedef ülkeler arasında yer alıyor. 

İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı verilerine göre, 2005 yılında 57.428 düzensiz göçmen yakalanırken, 2022 yılında 285.027 düzensiz göçmen yakalandı. Son 17 yılda Türkiye’de yakalanan düzensiz göçmen sayısı toplamda 2 milyon 259 bin 605’e ulaştı. Bu süreçte en az düzensiz göçmenin yakalandığı tarih 32.667 ile 2010 yılı olurken, en fazla yakalanma 454.662 ile 2019 yılında gerçekleşti. 

Yakalanan düzensiz göçmenlerin uyruk dağılımlarına bakıldığında 2014 yılından bu yana 663.254 kişiyle en fazla Afganistan uyrukluların yakalandığı görülüyor. Afganistan uyrukluları 394.607 kişiyle Suriye uyruklular ve 222.966 kişiyle Pakistan uyruklular takip ediyor. 

2014 ve 2017 yılları arasında yakalanan düzensiz göçmenlerin sayısında Suriye uyruklular ilk sırada yer alırken 2017’den sonra yakalanan Suriye uyrukluların sayısında düşüş gözleniyor. Yakalanan Afganistan uyrukluların sayısı ise 2014 yılında 12.248 iken 2019 yılında 201.437’ye ulaşmış. 2019 yılında toplamda 454.662 düzensiz göçmen yakalanırken, yüzde 44’ünü Afganistan uyruklular oluşturmuş.

Doğrudan doğruya ve dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek amacıyla, yasal olmayan yollardan bir yabancıyı ülkeye sokan, ülkede kalmasına imkan sağlayan veya ülkeden çıkaran kişiler göçmen kaçakçısı olarak tanımlanıyor. Göçmen kaçakçılığı, düzensiz göç kapsamında değerlendirilmekte.

Verilere göre, 2010 yılından 2022 yılı sonuna kadar toplam 56.949 göçmen kaçakçısı yakalandı. 2022 yılında ise yakalanan düzensiz göçmen sayısı 9.149 olarak tespit edildi. Bu sayı son 12 yılın en yüksek sayısı olarak kaydedildi. 2023 yılının ilk altı gününde yakalanan göçmen kaçakçısı sayısı ise 70 oldu.

Göç İdaresi Başkanlığı’nın yayımladığı verilere göre, 5 Ocak 2023 itibarıyla Türkiye’de 1.983 düzensiz göçmen yakalanmış bulunuyor. Yakalananların 578’i Afganistan, 342’si Suriye, 114’ü Türkmenistan uyruklu.