Türkiye'de Çocuk Olmak

Bu içerik ilk kez İrem Doğanışık tarafından kaleme alınmıştır.

Türkiye’de 23 Nisan, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı gün olarak kabul ediliyor. 1924 yılında resmi bayram ilan edilen bu tarih, 1929’da Mustafa Kemal Atatürk’ün çocuklara armağan etmesiyle birlikte “Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı” adını aldı. O günden bu yana hem milli egemenliğin sembolü hem de çocuklara adanmış tek bayram olarak kutlanıyor.

Bu özel gün vesilesiyle, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayımladığı en güncel çocuk verilerini sizler için derledik.

Birleşmiş Milletler’in tanımına göre çocuk nüfus, 0-17 yaş grubundaki bireyleri kapsıyor. Bu tanıma göre, 2024 yılı itibarıyla Türkiye’de 21.817.061 çocuk bulunuyor. 2023 yılında bu sayı 22.206.034’tü; yani son bir yılda çocuk nüfusunda yaklaşık 389.000 kişilik bir azalma yaşandı. Bununla birlikte, çocukların toplam nüfus içindeki oranı da düşüş göstermeye devam ediyor; 2024 yılında bu oran %25,5 olarak kaydedildi. TÜİK’in nüfus projeksiyonlarına göre bu düşüş önümüzdeki yıllarda da sürecek ve çocuk nüfus oranı 2030’da %22,1’e, 2060’ta ise %16,9’a kadar gerileyecek.

Avrupa Birliği ülkeleriyle kıyaslandığında, Türkiye’nin çocuk nüfus oranının oldukça yüksek olduğu görülüyor. 2024 yılında AB ülkelerinde ortalama çocuk nüfus oranı %17,8 iken, bu oran İrlanda’da %23,0, Fransa’da %20,8 ve İsveç’te %20,6 olarak gerçekleşti. Türkiye ise %25,5’lik oranla bu ülkelerin tamamının üzerinde yer aldı. Öte yandan, TÜİK’in açıkladığı bir diğer önemli gösterge de  çocuk bağımlılık oranı. Bu oran, 15-64 yaş grubundaki her 100 kişi başına düşen 0-14 yaş grubundaki çocuk sayısını ifade ediyor. 2024 yılında çocuk bağımlılık oranı, bir önceki yıla göre düşerek %30,6 oldu.

Net okullaşma oranları her yıl Milli Eğitim Bakanlığı tarafından açıklanıyor. Milli Eğitim İstatistikleri’ne göre, 5 yaş net okullaşma oranı 2022/’23 öğretim yılında %85 iken, 2023/’24 öğretim yılında %84,3’e geriledi. Buna karşın, 2024 yılında ilkokul ve ortaokul düzeylerinde net okullaşma oranlarında artış gözlemlendi. Güncel verilere göre, 2023/’24 döneminde net okullaşma oranı ilkokul düzeyinde %95, ortaokul düzeyinde ise %91,5 olarak gerçekleşti. Ortaöğretim seviyesinde ise önceki yıla göre düşüş yaşandı; bu oran %91,7’den %88’e geriledi.

TÜİK, her yıl yalnızca 16-17 yaş grubunda evlendirilen çocuklara ilişkin verileri paylaşıyor. 2023 yılında 10.498 kız çocuğu evlendirilirken, bu sayı 2024’te 9.354’e geriledi. Erkek çocuklarında ise 2023’te 707 olan evlenme sayısı, 2024 yılında 617 olarak kaydedildi. Evlenen kız çocuklarının toplam evlenmeler içindeki oranı %1,9 olurken, erkek çocuklar için bu oran %0,1 seviyesinde kaldı.

TÜİK, her yıl “Güvenlik Birimine Gelen veya Getirilen Çocuk İstatistikleri” başlığıyla, Türk vatandaşı olsun ya da olmasın, güvenlik birimlerine bir veya birden fazla kez gelen ya da getirilen çocuklara ilişkin kapsamlı veriler yayımlıyor. Bu veriler, çocukların güvenlik birimlerine geliş nedeni ne olursa olsun — olayın adli mercilere intikal edip etmediğine bakılmaksızın — kayda alınıyor. 

Kurumun yayımladığı en güncel veri olan 2023 yılına göre, güvenlik birimlerine gelen ya da getirilen çocukların %45,2’sini mağdur çocuklar oluşturdu. Bu yıl içinde toplam 96.902 kız çocuğu ve 121.013 erkek çocuğu suç mağduru olarak kaydedildi. Çocuklar en çok yaralama ve cinsel suçlar nedeniyle mağdur olarak güvenlik birimlerine getirildi. Cinsel suçlardan mağdur olan kız çocuk sayısı 22.059, erkek çocuk sayısı ise 3.636 olurken; yaralama suçlarında mağdur olan kız çocuk sayısı 47.315, erkek çocuk sayısı ise 86.311 olarak gerçekleşti.

TÜİK’in yayımladığı ve hanelerde yaşayan 15 yaş altı tüm çocukların sağlık ve yoksunluk durumlarını ele alan Çocuk Sağlığı ve Yoksunluğu verilerine göre, 2024 yılında çocukların önemli bir bölümü temel ihtiyaçlara maddi nedenlerle erişemiyor. Verilere göre çocukların %10’u maddi yoksunluk sebebiyle günde en az bir kez taze meyve ve sebze tüketemiyor. Günde en az bir kez et, tavuk veya balık içeren yemeğe erişemeyen çocukların oranı ise %23,1’e ulaşıyor. Ayrıca çocukların %9,2’si ikinci el olmayan yeni giysi alamazken, %9,4’ü düzgün iki çift ayakkabıya sahip olamıyor. 

Bu içerik her yıl Doğruluk Payı editörleri tarafından güncellenmektedir.