Türkiye’de Alışveriş Merkezleri

Aralık 2019’da Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan koronavirüs, küresel bir salgına dönüştüğünden beri dünyanın pek çok yerinde gündelik yaşamda kısıtlamalara gidiliyor. Türkiye’de de 11 Mart 2020 günü ilk resmi vakanın duyurulmasının ardından koronavirüs önlemleri kapsamında farklı uygulamalar söz konusu oldu. Örneğin 21 Mart’tan beri kuaför ve berber dükkanları gibi yakın temasın kaçınılmaz olduğu iş yerleri ile düğün salonu, kafe, restoran ve kıraathaneler gibi birçok toplanma mekanının faaliyetlerine ara verildi. Bununla birlikte özellikle son bir haftadır Türkiye’de kademeli olarak normal hayata dönüş konuşuluyor. Örneğin İçişleri Bakanlığı geçtiğimiz günlerde 11 Mayıs itibarıyla berber, güzellik merkezi ve kuaför vb. işletmelerin açılmasına yönelik bir genelge çıkarttı.

Benzer şekilde AK Parti Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, 4 Mayıs akşamı yaptığı basın açıklamasında alışveriş merkezlerinin 11 Mayıs itibarıyla bazı kurallara uyulması şartıyla açılacağını dile getirdi. Erdoğan’ın bu açıklamasının ardından ise önlemlerin gevşetilmesinin salgında yeni bir dalgaya neden olup olmayacağı tartışılmaya başladı. Peki, Türkiye’de alışveriş merkezleri ne durumda?

Türkiye’de alışveriş merkezlerine ilişkin verilere, Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) ile Gayrimenkul ve Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Derneği’nin (GYODER) hazırladığı raporlarda ya da farklı gayrimenkul şirketlerinin yürüttüğü araştırmalarda rastlamak mümkün. Örneğin GYODER’in söz konusu gayrimenkul şirketleri ve AYD’nin verilerini derleyerek hazırladığı 2019 yılı 4. Çeyrek Raporu, güncel olarak ulaşabildiğimiz en kapsamlı rapor.

Raporun “AVM” isimli bölümünde yer alan bilgilere göre Türkiye’de her geçen yıl AVM sayısı ve kiralanabilir AVM alanı miktarı artıyor. Bu doğrultuda 2019’un Kasım ayı itibarıyla Türkiye genelinde 454 adet alışveriş merkezi bulunurken toplam kiralanabilir AVM alanı miktarı da 2019’da 13 milyon 508 bin m2’ye ulaştı.

Raporda yer alan alışveriş merkezi sayısı haritası incelendiğindeyse ilk sıralarda 147 AVM ile İstanbul’un, 38 AVM ile Ankara’nın ve 28 AVM ile İzmir’in geldiği görülüyor.

1000 kişi başına düşen kiralanabilir AVM alanı miktarının en yüksek olduğu illere ise Pamir&Soyuer Gayrimenkul şirketinin 2019 yılı 4. Çeyrek Raporu’nda ulaşabiliyoruz. Rapora göre İstanbul, 1000 kişi başına düşen 327 m2’lik kiralanabilir AVM alanı ile birinci gelirken İstanbul’u, 301 m2 ile Ankara ve 281 m2 ile Bolu izliyor. 2013 yılında ise listede Ankara birinci, İstanbul ikinci ve Bolu, Karabük’ün hemen ardından dördüncü sırada yer alıyordu.

Bununla birlikte GYODER’in raporunda belirtildiği üzere güncel olarak Türkiye genelinde 1000 kişi başına düşen kiralanabilir AVM alanı 162 m2 kadar. Daha önce bu alan, Amerikan gayrimenkul şirketi Cushman and Watefield’ın Mayıs 2018 raporunda, Türkiye için 147 m2 olarak belirtilmişti.

Cushman and Watefield şirketinin hazırladığı Nisan 2019 Raporu’nda ise Türkiye, 2018 yılında incelenen ülkeler arasında AVM alanı en çok genişleyen ülke olarak anılıyor. Yine aynı raporda yer alan 2019-2020 dönemine ait alışveriş merkezi miktarındaki gelişim sıralamasındaysa Rusya birinci, Türkiye ikinci sırada yer alıyor.

Dünya genelindeki farklı ülkelere ait 100 kişi başına düşen kiralanabilir AVM alanı miktarlarına Avustralya Ulusal Endüstri Grubu’na ait Shopping Centre Council of Australia’nın web sitesinden erişebiliyoruz. Sitede yer alan verilere göre güncel olarak 100 kişi başına düşen kiralanabilir AVM alanı miktarında ABD, 215 m2 ile ilk sırada geliyor. Kurumun derlediği ülkeler arasında ABD’yi, 156 m2 ile Kanada ve 106 m2 ile Avustralya izliyor. Bu sıralamaya Türkiye’yi dahil edecek olursak Türkiye, 100 kişi başına düşen 16,2 m2’lik kiralanabilir AVM alanı ile Almanya’nın ardından son sırada geliyor.

Bu listede bulunmayan ancak Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya’dan daha yüksek kiralanabilir AVM alanı miktarlarına sahip Avrupa ülkelerine ise yine Cushman and Watefield’ın Mayıs 2018 Raporu’nda ulaşabiliyoruz. Rapora göre 2018 yılında Avrupa’da 1000 kişi başına düşen AVM alanı miktarı en yüksek ülkeler Norveç, Estonya ve Lüksemburg idi.