İBB Metrobüsleri Neden Parçalanıyor?

29 Mart 2022 tarihinde sosyal medya platformlarında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) bağlı İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri’nin (İETT) Ayazağa’da metrobüsleri parçaladığına dair birçok paylaşım yapıldı. Bir kepçenin metrobüsleri parçaladığı video, bazı haber siteleri tarafından “skandal” olarak nitelendirildi. İBB internette dolaşımda olan görüntülere ilişkin açıklamada bulunarak görüntüdeki otobüslerin eski olduğunu, hurdaya ayrıldığını ve eski metrobüs araçlarının “Makine Kimya Endüstrisi” tarafından taşınmadan önce parçalara ayrıldığını belirtti. 

İnternette yapılan araştırmalarda görüntülerdeki araçların Phileas marka olduğu ve birçok kez haberlere konu olduğu görülüyor. 2009 yılında Cumhuriyet Gazetesi’nde yayımlanan bir haberde, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 23. Dönem İstanbul Milletvekili Çetin Soysal’ın metrobüsler hakkında TBMM’ne araştırma önergesi verdiği aktarılmış. TBMM’nin sitesinde de Soysal’ın araştırma önergesinin orijinal metnine ulaşmak mümkün. Soysal’ın araştırma önergesinde araçların Kadir Topbaş döneminde İBB tarafından 50 adedi 60 milyon euroya alındığı belirtilmiş. Yasama dönemi sona erdiği için hükümsüz sayılan önergede Phileas marka metrobüsler hakkında öne çıkan satırlar şöyle: 

"İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından ulaşımda yaşanan sorunları çözümleyeceği iddiası ile Avcılar-Söğütlüçeşme hattında kullanılmak üzere 50 adet Phieleas marka otobüs satın alınmıştır. Alınan 50 otobüse toplam 60 milyon avro ödenmiştir. Ancak alınan otobüsler ulaşımda kolaylığı sağlamadığı gibi, sık sık arızalanması nedeniyle yolculara da sıkıntı yaşatmaktadır. Çok yüksek fiyatla Hollanda’dan getirilen Phileas marka otobüsün 35 tanesi İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından seferden kaldırılmıştır."

"Büyük bir maliyetle alınan otobüsler şu anda kullanılmamakta ve depolarda bekletilmektedir. Oysa İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı tarafından yapılan açıklamada 1 Mayıs 2009 tarihinde bu araçların tamamının seferde olacağı ve hiçbir sorun yaşanmayacağı ifade edilmişti. Metrobüslerin tamamının söylenilen tarihte seferde olmaması ve sık sık yaşanan arızalarla ilgili olarak şimdiye kadar İBB tarafından kamuoyunu bilgilendirici ve tatmin edici bir açıklama da yapılmamıştır."

CHP’li meclis üyelerinin şikayeti üzerine, İBB Başkanı Kadir Topbaş hakkında Phileas marka metrobüsün alımlarında görevi kötüye kullandığı iddiasıyla dava da açılmış. 2014 yılında Topbaş bu davadan beraat etmişti. Phileas marka araçlardan birinin 24 Mart 2015 tarihinde Şirinevler’de yolcu aldıktan sonra yanması üzerine araçlar İBB tarafından bir süreliğine seferden çekilmişti.

İETT’nin, Phileas’ın üreticisi Advanced Public Transport Systems (APTS) şirketine geç teslim ve eksik ekipman nedeniyle 16 milyon liralık tazminat davası açtığı ancak şirketin iflasını açıklaması nedeniyle tazminatın tedarik edilemediği 2016 yılında haberlere konu olmuştu. Flemenkçe anahtar kelimeler kullanılarak gerçekleştirilen aramalarda APTS’nin Kasım 2014’te iflasını açıkladığına dair birçok habere ulaşmak mümkün. OV Magazine adlı internet sitesinde Eindhoven, İstanbul ve Douai’de (Fransa) çalışan şirketin batma nedeni olarak Güney Avrupa’daki ödeme tahsillerinin gecikmesi gösterilmiş.

Phileas model metrobüslerin İETT’nin Ayazağa Garajı’nda atıl durumunda kalması 2021 yılında birçok haber sitesinin ve video içerik üreticisinin dikkatini çekmişti. Sekizsilindir adlı Youtube kanalı Ayazağa’da atıl duran metrobüslerle ilgili İBB Meclis Üyesi Taylan Yıldız’la bir söyleşi gerçekleştirmiş. Söyleşide Yıldız, önceki dönemlerde birim fiyatı 1.265.573 avrodan toplamda 63.278.650 avroluk 50 adet otobüs alımı yapıldığını belirtirken 32 aracın çalışır halde bulunduğunu 20 aracınsa trafikte bulunduğunu aktarmış. Yıldız, 32 aracın aynı anda trafikte olmamasının nedenini, araçların sorunlu olması ve sürekli bakımda olması gerektiğiyle açıklamış. İBB’nin internet sitesinde yer alan otobüs filosu bilgilerinde de gün itibarıyla toplamda 33 adet aktif APTS Phileas görülmekte.

15 Eylül 2021’de İstanbul Edirnekapı’daki İETT Garajı’nda yeni metrobüs hattında çalışacak 160 araç alımı için yapılan imza töreninde konuşan İBB başkanı Ekrem İmamoğlu, Phileas model otobüslere de değinerek, "Biz burada, Bursa’da yapılan Otokar ve Akia firmasının yaptığı otobüslerle ilgili imza atacağız. Ne olduğunu bilmediğimiz, 65 milyon avroluk, bugünkü parayla neredeyse 1 milyar liraya koşan bir çöplük için imza atmayacağız. Ya da nasıl alındığını dahi bilmediğimiz, içinde onlarca soru işareti olan ve hatta yıllardır soruşturmalarıyla ilgili net bir karar ve kanaat alınamayan bir işe imza atmayacağız." açıklamasında bulunmuştu.

2021 yılında imzalanan Otokar ve Akia’dan alınan 160 otobüsün 30’u İBB tarafından 12 Nisan 2022 tarihinde teslim alındı. Yeni metrobüslerin hizmete girmesiyle birlikte Phileas marka metrobüslerin tamamı hizmetten çekilecek. 

Sosyal medyada İBB metrobüsleri parçalıyor minvalinde başlıklarla paylaşılan görüntüler, “Belediye çalışan metrobüsleri mi parçalıyor?” sorusunu akıllara getiriyor. Ancak eski haberlere ve videolara bakıldığında İETT Ayazağa Garajı’nın kullanımdan kaldırılmış, aktif olan 33 adet Phileas’a yedek parça sağlayan hurda Phileasları barındırdığı görülüyor. Dolayısıyla görüntüler de bu metrobüslerin parçalandığı anları göstermekte. İETT de görüntülerin yayılması üzerine 29 Mart 2023’te yaptığı açıklamada araçların Phileas model araçlar olduğunu ve Makine Kimya Endüstrisi tarafından taşınma öncesi parçalara ayrıldığı anları gösterdiğini belirtmişti. İETT’nin görüntülere dair yaptığı açıklamanın tam metni şöyle:

"Kamuoyunun dikkatine:Bugün bazı sosyal medya hesaplarında İETT’nin metrobüs araçlarının parçalandığına dair haberler yer almıştır.Söz konusu görüntü;2007 ve 2008 yılında Hollanda’dan alınan, verimsizliği ve ekonomik ömrünü tamamlaması sebebiyle hurdaya ayrılan, yedek parçası bulunmayan ve üretici firması da iflas etmiş olan eski metrobüs araçlarının ‘Makine Kimya Endüstrisi’ tarafından taşınma öncesi parçalara ayrılma görüntüsüdür.Kurumumuz, yerli üretim olan güçlü ve konforlu metrobüs araçlarını şehrimize kazandırmaya devam etmektedir.Kamuoyunun bilgisine arz ederiz."