1 Eylül Dünya Barış Günü

Ekonomi ve Barış Enstitüsü (Institute for Economics & Peace - IEP), 2007’den bu yana her yıl yayınladığı Küresel Barış Endeksi’nde,163 ülkelenin barış, huzur ve güvenlik seviyelerini farklı açılardan mercek altına alıyor. Dünya nüfusunun %99,7’sini kapsayan bu 163 ülke, 23 farklı kriterde ve 3 ana temada değerlendiriliyor. Temalar, sosyal güvenlik ve emniyet, süregiden iç-dış çatışmalar ve askerileşme derecesi. Değerlendirme, 1 en iyi 5 en kötü olmak üzere 1-5 arasında puanlanarak yapılıyor. 

2022’de Rusya-Ukrayna Savaşı’nın patlak vermesiyle endeks son 14 yılın en alt seviyesine gerilemişti. 2023’te de küresel barış endeksi daha iyiye gitmedi. 

2023 raporu dünya genelinde “barış”ın geçen yıla göre düşüşe uğradığını gösteriyor. Bu, son 15 yılda “barış” seviyesinde yaşanan 13. düşüş. 

Mercek altına alınan 163 ülkeden 84’ünde barış seviyesi artarken, 79’unda azalmış. Bu yıl, barış düzeyindeki en önemli düşüşü yaşayan ülke ise Ukrayna olmuş. Rusya ise endekste en çok değer kaybı yaşayan beşinci ülke. Haiti, Mali ve İsrail endekste en çok değer kaybına uğrayan ilk beş ülkenin kalanını oluşturuyor. 

Barış endeksinde geçtiğimiz yıla göre en önemli yükselişi kaydeden ülke ise Libya olmuş. Libya’yı, Umman, Fildişi Sahilleri ve Afganistan takip ediyor. Endeksteki artışa rağmen Afganistan, son 8 yıldır barış düzeyi en düşük ülke olmayı sürdürüyor. Afganistan’ın takipçileri ise Yemen, Suriye, Güney Sudan ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti. 

İzlanda, 2008’den bu yana barış endeksinde en yüksek skora ulaşmayı sürdürüyor. İzlanda’yı Danimarka, İrlanda, Yeni Zelanda ve Avusturya takip ediyor. 

Sıralanan bu ülkeler -İrlanda dışında- son 15 yıldır endekste en yüksek ve en düşük skoru alan ilk 10 ülkesi arasında yer alıyor. 

Avrupa, endeksteki en yüksek puanlı ülkelerinden yedisine sahip. Türkiye ise bir süredir olduğu gibi bu yıl da Avrupa’da skoru en düşük olan ülke olarak yer alıyor. Endeksin Ukrayna ve Rusya'yı Avrupa sınırları dışında değerlendirdiğini eklemek gerekiyor.

Türkiye’nin puanındaki düşüş, süregiden iç ve dış çatışmalar ve güvenlik sorunları ile gerekçelendiriliyor. En büyük etkenler çatışmalar ve hapsedilme oranlarındaki yükseliş ve silahlanmada yaşanan artış olarak gösteriliyor. Bu kategorilerde sırasıyla %46,3 ve %12,3’lük artışlar yaşanmış. 

Bunun yanında Türkiye’nin askeri teknolojilerin en aktif ihracatçılarından biri haline gelmesi, özellikle silah ve drone üretimi sebepler olarak gösteriliyor. Türkiye'nin silah ihracatı 2002-2021 yılları arasında yüzde 72,7 artmış. Yanı sıra Türkiye’nin gücünü yakın çevresi dışına da yansıtma hedeflerindeki artış, barış skorundaki önemli düşüşün sebeplerinden bir kısmı olarak gösteriliyor.