İstanbul’un Belediye Başkanları

Osmanlı Devleti Tanzimat döneminde modern anlamda ilk belediye teşebbüsü olan İstanbul Şehremaneti 1855’te kuruldu. Şehremaneti’nin başında Bab-ı Ali tarafından seçilen ve Padişah tarafından atanan Şehremini bulunuyordu. Şehremaneti’nin de icraatları merkezi yönetimin nihai onayına tabiydi. Bu merkeziyetçi anlayış 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla da devam etti. Özellikle İstanbul’un yönetimi valilikler eliyle uzun süre devam etti. Cumhuriyet dönemi ve sonrasında yapılan yasal düzenlemeler belediyelerin görece yetkilerini genişletse de belediye başkanlarının doğrudan halk tarafından seçilmesi ancak 1963 yılında mümkün olabildi. Bu dönemde belediye başkanı belediye meclisi tarafından seçilebiliyor ya da Bakanlar Kurulu tarafından atanabiliyordu.

1957 yılında belediyeler ile il özel idareleri birbirinden ayrıldı, belediye ve özel idare işleri halk tarafından seçilen Belediye Meclisi ve Vilayet Meclisinin yetki ve denetimine bırakıldı. Bu yetki devrinden sonra İstanbul’un ilk belediye başkanı Demokrat Partili Kemal Aygün oldu. 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin ardından belediye ve vilayet meclisleri feshedildi. Askeri müdahaleden 1963’teki ilk yerel seçimlere kadar Refik Tulga, Şefik Erensü, Turan Ertuğ, Kamuran Görgün, Kadri İlkay, Niyazi Akı ve Mustafa Necdet Uğur İstanbul’da valilik ve belediye başkanlığı yaptı.

Bülent Ecevit liderliğindeki CHP’nin 1973 Ekim’de düzenlenen genel seçimden zaferle çıkması aralık ayında yapılan yerel seçimleri de etkiledi. Yerel seçimlerde 33 ilden zaferle çıkan CHP’nin belediye başkanlığı kazandığı illerden biri de İstanbul’du. Belediye başkanlığını devam ettirmek isteyen AP’li Fahri Atabey’e karşı CHP adayı Ahmet İsvan %63,6 gibi yüksek bir oy oranıyla seçimi kazandı. İsvan başkanlığı döneminde İstanbullulara ucuz ve sağlıklı ekmek sağlamak amacıyla kurduğu halk ekmek fabrikasıyla tanınan bir isim. Ahmet İsvan 1977’de yerini yine CHP’den Aytekin Kotil’e bıraktı. %59,1’le AP’den Aziz Gümüş’ün yaklaşık iki katı oy alan Kotil döneminde  ilk defa İstanbul’a metro, fuar merkezi, plajların halka açılması gibi yeni projeler üzerine çalışmalar yapıldı. Fakat ülkede giderek kötüleşen ekonomik ve siyasi durum bu çalışmaların devam etmesine izin vermedi. Kotil 12 Eylül 1980 darbesiyle görevinden alındı. 

1994 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçiminde Refah Partisi (RP), ANAP ve SHP adayları arasındaki mücadelede kazanan aday oyların %25,2’sini alan RP’li Recep Tayyip Erdoğan oldu. Erdoğan, nüfusu artan İstanbul’un altyapı sorunlarına yöneldi. Su sorunuyla ilgili olarak yeni boru hatları yapıldı; 50’den fazla köprü, geçit ve çevre yolu inşa edildi, hava kirliliği sorununa karşı doğalgaza geçiş projeleri oluşturuldu.  Erdoğan’ın, 1997 yılında Siirt’te halka hitap ettiği konuşma sırasında okuduğu bir şiirden dolayı aldığı hapis cezasının kesinleşmesiyle 6 Kasım 1998’de başkanlık görevi sona erdi.

Erdoğan’dan boşalan başkanlık koltuğuna 12 Kasım 1998 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından seçilen Fazilet Partili Ali Müfit Gürtuna geçti. 1999 yerel seçimlerinde de oyların %27,52’sini alan Gürtuna, 2004 yerel seçimlerine kadar büyükşehir belediye başkanlığı görevini sürdürdü.

İstanbul’da düzenlenen 2019 yerel seçimleri yakın tarihin en tartışmalı seçimleri olarak kayıtlara geçti. AK Parti adayı eski başbakan Binali Yıldırım ile CHP adayı Ekrem İmamoğlu’nun favori iki aday olduğu seçimin kazananı Yıldırım’dan 13 bin fazla oy alan İmamoğlu oldu. Fakat AK Parti’nin itirazları sonucu Yüksek Seçim Kurulu (YSK) 6 Mayıs’ta, İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığı seçimini iptal etti ve seçimin 23 Haziran’da yenilenmesi kararı alındı. Haziranda tekrarlanan seçimde İmamoğlu oyların %54,2’sini alarak 42 yıl aradan sonra bu görevi alan ilk CHP adayı oldu. 

İmamoğlu başkanlığında İstanbul’un kronik trafik sorunlarıyla ilgili yeni metrobüsler alındı, yol ve kavşak düzenlemeleri yapıldı, deniz ulaşımına yeni vapur hatları ve deniz taksiler eklendi. Metro inşa çalışmaları devam ettirildi ve yeni projeler oluşturuldu. İstanbul Planlama Ajansı kurularak şehrin sorunlarına farklı çevreler bir araya getirerek çözüm üretmek  amaçlandı. Müze, kütüphane ve tarihi yapıların restorasyonları yapılarak kültürel alanların etkinliği artırıldı, sosyal yatırımlar artırıldı. Halk ekmek üretim kapasitesi ve dağıtım noktaları artırıldı. 

2024 seçimlerine yaklaşırken yeniden aday olacağının sinyallerini veren İmamoğlu hakkında açılan davaların sonuçları merakla bekleniyor. Aralık 2022’de YSK üyelerine hakaret ettiği iddiasıyla açılan davada İmamoğlu’na  2 yıl 7 ay 15 gün hapis cezası ve siyasi yasak verilmişti. Davanın temyiz süreci halen devam ediyor. İmamoğlu hakkında ihalenin usulsüzlüğüyle ilgili açılan diğer dava Kasım 2023’te görülecek.