Uzay Ajanslarının Bütçelerine Yönelik İddialar Doğru mu?

Bir Instagram sayfası tarafından 11 Şubat 2021 tarihinde yapılan paylaşımda Uzay ajanslarının bütçelerine yönelik iddialar yer aldı. Gönderi, 960 binden fazla görüntülenme, 3 binden fazla beğeni ve 800’ün üzerinde yorum almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Paylaşım 10 Şubat 2021 Çarşamba gününden itibaren daha sosyal medyada sıklıkla gündeme gelmesinin yanında ulusal basında da birçok haber ajansı tarafından paylaşılmış.

9 Şubat 2021 Salı günü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Türkiye Uzay Ajansı’nın Milli Uzay Programı dahilinde 2023 yılında Ay’a gidilmesi planını paylaştı. Bu duyurunun ardından, çeşitli haber siteleri ve sosyal medya kullanıcıları tarafından Türkiye Uzay Ajansı’nın bütçesinin, çeşitli ülkelerle karşılaştırıldığı paylaşımlar sık sık gündeme geldi. İddiada söz konusu olan ülkelerin uzay ajanslarının yıllık bütçeleri şu şekilde:

ABD’nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan kurum NASA’nın 20 Şubat 2020’de, 2021 mali yılı için talep ettiği bütçe miktarı 25,2 milyar $ civarındaydı. Ancak 21 Aralık 2020 tarihindeki Kongre kararı 2020 yılındaki bütçenin %3 üzerinde bir miktarı onayladı. Sonuç olarak, NASA’nın 2021 yılı için devletten aldığı bütçe 23 milyar $ oldu.

Avrupa Uzay Ajansı (ESA)’nın 14 Ocak 2021 tarihinde duyurulan bütçesi ise 6,49 milyar € olarak açıklanmış. Bu miktar, günümüzdeki kurla 7,8 milyar $ ediyor. 2021’de ESA’ya ayrılan fonun %23,4’ü Fransa’dan, %21,3’ü ise Almanya’dan gelmiş. ESA’nın hangi alanlara ne kadar bütçe ayıracağı aşağıdaki şemada görülebilir:

Rusya’nın uzay ajansı Roscosmos’a ayrılan bütçe ise 10 yıllık stratejik planla belirleniyor. En son 2016’da belirlenen 10 yıllık 2016-2025 Federal Uzay Programı bütçesi 1,4 trilyon ruble miktarındaydı. Bu miktar, o günün kuruyla yaklaşık olarak 20,5 milyar $ ediyordu. Aynı miktarın günümüz kuruyla değeri ise 19 milyar $. Yani Rusya tarafından Roscosmos’a ayrılan miktar yıllık 1,9-2 milyar $ civarında bir bütçe anlamına geliyor.

Almanya Uzay Ajansı DLR’nin resmi internet sitesinde 2019’daki toplam finansmanları yer alıyor. Buna göre DLR’nin 2019’da toplam 1 milyar 155 milyon € bütçesi vardı. Bu miktar, günümüzdeki kurla yaklaşık 1,4 milyar $ ediyor. Bunun yanı sıra, Almanya Avrupa Uzay Ajansı (ESA)’ya da katkı sağlıyor. ESA’nın fonlamasının %21,3’ünden sorumlu olan Almanya, bu konuda Fransa’nın ardından ikinci sırada.

Birleşik Krallık, Avrupa Uzay Ajansı’na (ESA) katkısının yanında Birleşik Krallık Uzay Ajansı (UKSA)’yı da fonluyor. UKSA’nın 2020-2021 planlarının anlatıldığı belgede iki ayrı programa ayrılan bütçe de yer alıyor. Belgeye göre, ESA’ya yapılan katkı 374 milyon £ miktarında ve ESA’nın toplam fonlamasının %9,2’sini oluşturuyor. UKSA için ayrılan bütçenin ise 569 milyon £ olduğu görülüyor. Söz konusu iddiada, Birleşik Krallık tarafından ESA’ya ayrılan 374 milyon £ miktarındaki bütçe dikkate alınmış. Bu miktar ise güncel kur ile yaklaşık 519,4 milyon $ ediyor.

Japon Uzay Ajansı (JAXA)’nın 2021 bütçesi ise bir önceki seneye göre oldukça yükselmesiyle gündeme geldi. 2021 yılı için yaklaşık 500 milyon $ olarak belirlenen bütçeyi, NASA’nın bir önceki yöneticisi Jim Bridenstine bu konuda JAXA’yı kutlayan bir paylaşımda da bulunmuştu.

Kanada Uzay Ajansı’nın resmi internet sitesinde yer alan “2020-2021 Bölüm Planı” başlıklı dokümanda yıllık harcamanın tahmini olarak 355 milyon $ olacağı belirtilmiş.

Türkiye Uzay Ajansı’nın 2021 merkezi yönetim bütçesi ise 38 milyon TL olarak açıklanmış. 2021 bütçesine yönelik detaylar bu içeriğimizde de görülebilir. 38 milyon TL, TUA’nın aya gitme planları açıklanan 9 Şubat 2021 günü kullanılan kurdan hesaplandığında, yaklaşık olarak 5,35 milyon $ ediyor. Merkezi Bütçe Yönetim Teklifi’nde yer alan “Özel Bütçeli Diğer Kurumlar” kategorisindeki bazı bütçeler şu şekilde:

BBC Türkçe’nin haberinde ise, bir TUA yetkilisinin kendilerine ajansın çeşitli bakanlık ve kurumlardan ayrılan pay ile birlikte toplam 40 milyon $ bütçesi olduğu belirtiliyor. Ancak iddiada yer alan diğer bütçe kalemleri de devlet tarafından sağlanan bütçeleri gösterdiğinden, TUA'nın bütçesini de merkezi yönetim bütçesinden aldığı pay olan 38 milyon TL olarak değerlendirdik.

Türkiye Uzay Ajansı'nın tek gelir kalemi devlet tarafından ayrılan bütçeden oluşmuyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda TUA'nın devlet tarafından ayrılan pay dışında gelir kalemleri ve bütçe esaslarını paylaşmış:

Çeşitli ülkelerin uzay ajanslarının devlet tarafından sağlanan 2021 bütçeleri incelendiğinde NASA (ABD), ESA (AB), Roscosmos (Rusya), JAXA (Japonya), CSA (Kanada)ve TUA (Türkiye) bütçeleri ile iddiadaki sayıların uyuştuğu görülüyor. Yapılan paylaşımda İngiltere’nin kendi uzay ajansı UKSA’ya değil, Avrupa Uzay Ajansı (ESA)’ya yaptığı katkı miktarından bahsedilmiş. Alman Uzay Ajansı (DLR)’nin ise 2019 bütçe verileri alınmış. Sonuç olarak, söz konusu miktarlar resmi kaynaklarla büyük oranda benzerlik gösterdiğinden uzay ajanslarının bütçelerine yönelik iddialar doğru.