Koronavirüslerde Aşılar İşe Yaramayacak mı?

Bir Instagram sayfası tarafından 4 Temmuz 2021 tarihinde yapılan paylaşımda Koronavirüslerde aşıların işe yaramayacağı iddia edildi. Gönderi Instagram’da 23 binden fazla görüntülenme alırken 3 bine yakın da beğeni toplamış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Benzer bir iddia daha önce Teyit tarafından da incelenmiş.

Neva Çiftçioğlu Banes bir tıbbi mikrobiyolog. Hacettepe Üniversitesi Biyoloji bölümünden mezun olduktan sonra Mikrobiyoloji alanında yüksek lisans ve doktorasını tamamladı. İnsan vücudunda patolojik kireçlenmelere bağlı hastalıkların oluşumunda rol oynayan mikroorganizmalara dair yaptığı çalışmalarla dikkat çeken Çiftçioğlu, NASA’da astronot sağlığı ve başka gezegenlerde hayat araştırma projelerinde yer aldı. Çiftçioğlu halen ABD’de bilim danışmanı olarak çalışmalarına devam etmektedir.

Paylaşımda yer alan iddia Neva Çiftçioğlu Banes’in koronavirüs hakkında yapılan ve Nisan 2021’de yayınlanan söyleşisinden alınmış bir kesit. Paylaşılan iddianın bağlamı, koronavirüslerde aşıların işe yaramayacağı yönünde kurulmuş.

Video kesiti ise söyleşinin 20:25-30:21 dakikaları arasında tartışılan,“Aşıyla ilgili uzun süredir devam eden tartışmalarda sizin fikriniz nedir? Aşı çözüm müdür, değil midir?” sorusuna verilen cevaptan alınmış.

Neva Çiftçioğlu Banes yanıtında ilk olarak aşı taraftarı bir bilim insanı olduğunu belirtmiş. Banes, koronavirüslerde aşıların işe yaramayacağından değil oluşan yeni varyantlara karşı sürekli yeni aşıların geliştirilmesi gerektiğinden bahsediyor: “Ben aşı taraftarı bir bilim insanıyım. Senelerce, 20 seneyi aşkın tıp fakültelerinde aşıları ve gerekliliğini anlattım.”

Aşı ile alakalı görüşlerini bir oyuncak üzerinden basitleştirerek anlatan Banes, aşıların antikorlar ile nasıl çalıştığını anlatmış. Banes, solunum yolu ile çalışan virüslerin hızla değişime ve mutasyona uğramaya müsait olduğunun altını çiziyor. Varyasyonlara karşı yeni aşıların geliştirilmesiyle antikorların ve uğradıkları mutasyonlarla virüslerin özelliklerinin değişmesinden bahsediyor.

Neva Çiftçioğlu Banes, yanıtında örnek olarak gribe sebep olan virüslere değinmiş. Solunum yolu ile bulaşan virüslerin uğradıkları sürekli değişim sebebi ile oluşacak varyantlara karşı yeni aşı çalışmaları yapılması gerektiğinin üzerinde durmuş.

Banes, aşıların bu tip virüslerde işe yaramayacağını değil hızla değişen virüslere karşı yeni aşılar üretilmesi gerektiği yönünde kaygılarını dile getiriyor.

Söyleşide bilim insanı olarak yaptığı yorumların yanında kişisel düşüncelerini de paylaşmak isteyen Neva Çiftçioğlu Banes, kendisine yöneltilen sorulara bilimsel ve öznel olarak ikişer defa yanıt vermiş. Söyleşi boyunca onu, bilimsel bir dille yanıt verirken beyaz; öznel düşüncelerini belirtirken ise kırmızı bir kıyafetle görüyoruz. İddiada yer alan kısım Neva Çiftçioğlu Banes’in bilimsel yönü ile verdiği yanıttan alınmış. Soruya verdiği öznel cevapta ise aşıların işe yaramadığı yönünde bir beyanda bulunmuyor. Banes, yanıtının bu bölümünde aşıların görece kısa sürede hazırlanıp onaylanmış olmaları üzerinde yoğunlaşan endişelerini dile getiriyor.

Covid-19 hastalığına yol açan Sars-Cov-2 virüsü dahil olmak üzere tüm virüsler zamanla mutasyona uğruyor. Yayılabilmek için kendilerini devamlı tekrarlayan ve kopyalayan virüslerin genetik materyallerini kopyalamaları esnasında küçük değişimlere uğramaları normal olarak kabul ediliyor. Mutasyon olarak adlandırılan bu değişimlere bir veya birden çok kere maruz kalmış virüsler, orijinal virüsün varyantlarını oluşturuyorlar.

Virüsler toplumun çoğunluğunu enfekte edebilecek geniş bir yayılım alanı ve olanağı bulduklarında mutasyona uğrama ihtimalleri de yükselir. Viral mutasyonlar hastalığın seyrini ya da bulaşıcılığa dair özellikleri etkileyebilir ve virüsün özelliklerinde zamanla bu  değişimlere yol açan mutasyonlar veya yeni varyantlar oluşabilir. Yine de, sürekli gerçekleşen kopyalamalar esnasında yaşanan mutasyonların çoğu virüsün yetenekleri ya da hastalık seyrinin değişmesinde büyük etkilerde bulunmamakta.

Şu anda onaylanmış koronavirüs aşıları hedef virüse karşı vücutta geniş bir bağışıklık tepkisi oluşturuyor ve hastalığın şiddetli seyretmesini önlemede önemli bir rol oynuyor. Yine de, doğal seçilim gereği virüs geniş çapta yayılım olanağı bulduğu sürece antikorlara direnebilen varyantların çoğalmaya devam etmesi de bir ayrı bir olasılık. Bu yüzden, salgının önüne geçebilmek için önemli olan virüs yayılımını durdurmak. Sağlık otoriteleri tarafından; aşılanmış nüfus oranı ne kadar yüksek olursa duyarlı bireylerin sayısının o kadar düşük ve Sars-Cov-2'nin mutasyona uğrama olasılığının da bir o kadar az olacağı dile getirilmekte.

Salgının başından itibaren Covid-19 hastalığına yol açan Sars-Cov-2 virüsünün gen haritası ortaya çıkarılmakta ve güncel olarak bu süreçte takip etmekte olduğu yol izlenmekte. Salgına karşı verilen mücadelenin şekilleri ve aşıların geliştirilme süreci ise bu gibi verilerin analiz edilmeleriyle ilerlemekte. Bu nedenle, aşılardan birinin ya da bazılarının, herhangi bir varyanta karşı etkin olmadığına dair kanıtlar ortaya çıktığında, aşıların içeriklerinin değiştirilmesi ve geliştirilmesi veya periyodik olarak yenilenmeleri mümkün.

Bir Instagram sayfası tarafından yapılan paylaşımda Koronavirüslerde aşıların işe yaramayacağı iddia edilmişti. İddiadaki videoda açıklama yapan kişi tıbbi mikrobiyolog Neva Çiftçioğlu Banes. Paylaşımdaki video, kendisiyle yapılan söyleşiden alınmış bir kesit ve bağlamından koparılarak paylaşılmış. Banes, aşıların bu tip virüslerde işe yaramayacağından değil sürekli mutasyona uğrayan virüslere karşı yeni aşılar üretilmesi gerektiğinden ve periyodik olarak yeniden aşılanma gereksinimi duyulması ihtimalinden bahsediyor. Virüslerin yayılım olanağı buldukça yeni ve etkili varyantlar geliştirebilecekleri bilimsel otoriteler tarafından varlığı kabul edilen bir olasılık. Fakat, gelişecek varyantların aşıları tamamen etkisiz bırakacağı düşünülmemekte. Aşılara karşı etkin bir varyantın ortaya çıkması durumunda, var olan aşıların içeriklerinin geliştirilmesi ise mümkün. Aşılar, salgın mücadelesinde oldukça önemli olan; toplum bağışıklığının oluşturulması ve hastalığın ciddi seyretmesinin önüne geçilmesi hedefleri için etkin bir yol. Aşıların, Koronavirüslerde işe yaramadığı iddiası yanlış.