İsrail’de Pfizer-BioNTech Aşısı Olan Bazı Kişiler Zona mı Geçirdi?

Bir Instagram sayfası tarafından 21 Nisan 2021 tarihinde yapılan paylaşımda İsrail’de Pfizer-BioNTech aşısı olanların %1,2’sinin Zona geçirdiği iddia edildi.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

İddia önceden Kaiser Family Foundation, Snopes ve WWFA tarafından da incelenmiş.

Sözcü Gazetesi de iddiayı 21.04.2021 tarihinde haberleştirmiş.

Covid-19 salgının hemen ardından başlayan aşı geliştirme çabaları 2020 yılının sonlarına doğru sonuç vermiş ve birçok aşı yetkili mercilerden acil kullanım onayı alarak kullanılmaya başlandı. Tüm dünyada aşılama faaliyetleri hızla sürerken aşının yan etkileriyle ilgili sosyal medya platformlarında yanlış bilgiler yayılmaya devam ediyor.

Paylaşımda bahsedilen aşı firması BioNTech, 2008 yılında Türk-Alman bilim insanları Özlem Türeci ve Uğur Şahin tarafından Almanya’da kuruldu. Alman-Amerikan ortak çalışmasıyla üretilen Pfizer-BioNTecH aşısı, koronavirüse karşı en etkili aşılardan biri olarak Dünya Sağlık Örgütü tarafından acil durumlarda kullanımı 31 Aralık 2020 tarihinde onaylandı.Yapılan çalışmalara göre FDA’da 10 Aralık 2020 tarihinde yayımlanan bir rapora göre koronavirüse karşı koruyuculuk olarak %95 başarı açıklandı. Aşılama ardından en yaygın görülen yan etkiler ise şu şekilde:

• Enjeksiyon bölgesinde reaksiyonlar %84,1

• Yorgunluk %62,9

• Baş ağrısı %55,1

• Kas ağrısı 38,3

• Titreme %31,9

• Eklem ağrısı %23,6

• Ateş %14,2

Görseldeki iddiada ise aşının bir yan etkisi olarak Zona hastalığı ile bağlantısı soruşturulmuştur. Halk ağzında su çiçeği hastalığı olarak bilinen Zona hastalığı, Aricella Zoster virüsünden kaynaklanmaktadır. Zona hastalığı tıbben hayatı tehdit eden bir hastalık olmamakla beraber aradan yıllar geçtikten sonra da virüs tekrar aktif hale gelebilir ve belirtilerin görünmesine sebep olabilir. Hastalığın ortaya çıkmasının en büyük sebebi ise vücut bağışıklığının düşmesidir. Yaygın hastalıklar olarak AIDS ve kanser türleri de bağışıklığın düşmesine sebep olduğu için Zona hastalığını tetiklemektedir. Aynı şekilde stres, yaşlanma gibi durumlar hastalığın tekrardan aktive olmasına neden olabilir. Buna karşın Zona hastalığı bağışıklığı güçlendirmeye yönelik aşılarla önlenebilir.

Paylaşımda yer alan makale, İsrailli bilim insanları tarafından Rheumatology dergisinde “Herpes zoster following BNT162b2 MRNA Covid-19 vaccination in patients with autoimmune inflammatory rheumatic diseases: a case series” başlığıyla 12 Nisan 2021 tarihinde yayınlandı. Yapılan araştırmada uzmanlar İsrail’de oluşturdukları 491 kişilik bir deney grubunda bir takım taramalar yapmışlar ve sonuç olarak koronavirüs aşısı olmuş 491 kişiden 6’sının Zona geçirdiğini tespit etmişler. Fakat makale, gönderide iddia edildiği gibi aşıyla Zona hastalığının direkt bir ilişkisi olduğunu göstermiyor. Önceden Zona hastalığı geçirmiş veya hastalığın tetiklenmesine sebebiyet verebilecek virüsler vücutta bulunursa aşının bu durumda bir etkisi olma ihtimali olabileceği üzerinde duruluyor.

Şu ana kadar yapılan çalışmalar çerçevesinde aşının Zona hastalığına doğrudan neden olduğuna dair bir kanıt bulunmuyor ama aşılama öncesinde vücutta Zona hastalığına neden olan bir virüs varsa aşının bu virüsü tetikleyebilme ihtimali olduğu bir çalışma tarafından ortaya konmuş durumda. İsrail'de yapılan bu çalışmada da bu oran %1,2 olarak görülüyor.

Centers for Disease Control (CDC) kurumundan Doktor George Rutherford’un açıklamalarına göre bunun aşı ile bağlantılı olup olamayacağını toplu bir araştırma yapılmadan bilmek mümkün değil. Birçok uzman da konu hakkında tüm bulgular ortaya çıkmadan bağlantıyı doğrulamanın yanlış olacağını söylüyor.

Görselde paylaşılan makalede belirtildiği üzere, aşılanan ve vücudunda Zona hastalığı bulunan kişilerin hepsi daha küçük yaşlarda Zona hastalığına yakalanmış. Aşı sonrası Zona geçiren hastaların hepsi de 3 haftalık bir süre sonrasında hastalıktan kurtulmuş ve ikinci doz aşıyı olmuşlar. Sonuç olarak aşılama sonrası Zona hastalığı veya herhangi bir güçlü yan etki görülmemiş.

Paylaşımda yer alan makalenin yazarları tarafından raporda “İlk olarak, yapılan araştırma koronavirüs aşısı ile Zona hastalığının arasındaki nedensel ilişkiyi belirlemek için yapılmadığı” belirtilmiş.

Rapor saygın, hakemli bir dergide yayınlansa da bunun gibi bir “vaka serisine” dayanan bir çalışma ile deneysel bir çalışma arasındaki farkı anlamak önemlidir. Bir vaka raporu daha çok belirli bir olayı tanımlayan bir anlatı içermektedir; genellikle sorunla ilgili bilgileri ve araştırmacıların veya doktorların bunu nasıl ele aldıklarını içerir. Vaka raporları, bilimsel yöntem yoluyla bir bağlantıyı veya nedenselliği bağımsız olarak doğrulamaz, ancak içerdiği bilgiler genellikle ampirik ve ölçülebilir kanıtlara dayalı gelecek çalışmaları bilgilendirmek, sistematik olarak planlamak ve araştırmak için kullanılır.

Yukarıda da bahsedildiği üzere, Zona gibi viral bir enfeksiyon virüs aktive edildiğinde ortaya çıkmaktadır. 2017'de grip aşısı aldıktan sonra HSV-2 (genital herpes) reaktivasyonu geliştiren 57 yaşındaki bir kadında da aşıdan sonra herpes enfeksiyonu yaşayan kişilerin başka vaka raporları da mevcut. İnfluenza, hepatit A ve kuduz gibi diğer aşıların ardından yeniden Zona’ya sebep olan virüsün tekrardan aktivasyonu yaşanabilmektedir.

21 Nisan 2021 tarihinde Instagram'da paylaşılan bir haberde, İsrail’de yapılan Pfizer-BioNTech aşısı sonrasında 6 kişinin Zona geçirdiği ve bu yüzden aşının yan etki olarak Zona hastalığına neden olduğu iddia edilmişti. Paylaşımdaki görselde bulunan makale incelendiğinde, deney grubu olarak belirlenen 491 kişiden 6 kişinin aşılama sonrası Zona hastalığı geçirdiği bilgisi bulunabiliyor. Fakat bu çalışma aşı ile Zona hastalığı arasında doğrudan bir nedensellik ilişkisi kurulması için yeterli değil. Rheumatology dergisi tarafından yapılan çalışma bir vaka çalışması ve Covid-19 aşısı ve Zona hastalığı arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmanın çalışmanın ana amacı olmadığını açıkça belirtiyor. Uzmanlar aşılama ve sonrasında oluşacak yan etkileri için daha büyük ölçekte çalışmalar gerektiğini ifade ediyor.