Görseldeki Savaş Topunu, Fatih Sultan Mehmet Tarafından mı Tasarlandı?

Bir Instagram sayfası tarafından 18 Ocak 2021 tarihinde yapılan paylaşımda görseldeki görünen savaş topunun Fatih Sultan Mehmet tarafından tasarlandığı iddia edildi. Gönderi 7 binden fazla beğeni almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Paylaşım daha önce çeşitli tarihlerde farklı sosyal medya hesapları tarafından da paylaşılmış.

Görselde bir örneği yer alan top, Osmanlı döneminde kullanılmış olan ve Şahi adı verilen bir savaş topu türüne ait. Şahi topunun en ünlü örneklerinden bir tanesi, İngiltere’de kraliyet cephanelerinin yer aldığı Fort Nelson müzesinde sergileniyor. Sergilenen savaş topu, İstanbul’un Fethi’nde kullanılan orijinal toplardan değil. Üstelik bu sırada kullanılan topların hiçbirinin günümüze ulaşmadığı tahmin ediliyor. İngiltere’deki Fort Nelson müzesinde sergilenen ve görselde bir örneği yer alan top ise 1464’te tasarlanmış.  1807'de ise İngiliz-Türk savaşının bir parçası olarak Çanakkale Operasyonu sırasında kullanılmış ve yabancı kaynaklarda adı “Dardanelles Gun” olarak belirtiliyor.

Fort Nelson müzesinin resmi sayfasında Şahi topu ile ilgili yer alan bazı ifadeler şu şekilde: “Bu belki de şimdiye kadar yapılmış en iyi kuşatma silahıdır. İstanbul Fatihi Türk padişahı II. Mehmet için Macar mühendis Urban tarafından yaptırılmıştır.”

1464’te kullanılan ve görselde yer alan savaş topunun Urban isimli Macar bir mühendis tarafından yapıldığı belirtilmiş. Urban veya Orban isimli mühendis, aynı zamanda İstanbul’un Fethi sırasında kullanılan Şahi toplarının da yapımında yer alan en önemli isimlerden biri olarak düşünülüyor. Çeşitli kaynaklar, görselde yer alan 1464’te kullanılan topun Münir Ali adı verilen bir mühendis tarafından yapıldığına işaret ediyor. Münir Ali’nin Macar mühendis Urban’ın Müslüman olduktan sonraki ismi olabileceğine dair düşünceler de mevcut. Bazı kaynaklar ise Münir Ali’nin Urban’ın öğrencisi olduğunu söylüyor. Aralarındaki ilişki tam olarak kanıtlanmış değilse bile, iki ayrı savaş sırasında kullanılan bu savaş toplarının büyük benzerlikler gösterdiği biliniyor.

Prof. Dr. Fevzi Yılmaz tarafından yazılan “Fatih Sultan Mehmet Dönemi Topları ve Değişen Üretim Paradigması” isimli makalede Şahi topları ile ilgili çeşitli bilgiler yer alıyor ve yine Macar mühedis Urban’dan da bahsediliyor. Makalede yer alan ifadeler şu şekilde:

“Fatih Sultan Mehmed; Ali, Müslihiddin, Saruca ve Urban (Macar) ustaya devrin en büyük toplarını (80 cm iç çap ve 8 m uzunluk) dökme talimatı vermiştir. Şahi top diye adlandırılan iki parçalı büyük toptan da 3-4 adet üretilmiştir.”

Bunun yanı sıra makalede, Şahi ismi verilen topların dönemin en etkili toplarından olduğundan da bahsedilmiş.

Robert Douglas Smith ve Orta Çağ savaşlarında uzmanlaşmış tarih profesörü Kelly DeVries tarafından yazılan “Medieval Weapons: An Illustrated History of Their Impact” isimli kitap, orta çağ savaş teknolojilerini ve silahlarını açıklıyor. Kitapta, İstanbul’un Fethi sırasında kullanılan savaş topları ile ilgili bilgilere de yer verilmiş. II. Mehmed tarafından Urban veya Orban isimli, Macar olduğu tahmin edilen bir ustanın Konstantinopolis kuşatması için çok büyük boyutlarda top yapmak için çalıştırmasının hikayesinden de bahsedilmiş.

Hikayeye göre, II. Mehmed Urban’a şehri kuşatan dev duvarları yıkabilecek kadar güçlü bir top yapıp yapamayacağını sorar. Urban da şehrin duvarlarının yapısını iyi bildiğini, kendi yapacağı topların Babylon’un duvarlarını dahi yıkabileceğini söyler.

Bu kaynaklar, II. Mehmed’in İstanbul’un duvarlarını yıkmak için büyük toplar döktürme planlarına işaret ediyor. Ancak topların bizzat kendisi tarafından tasarlandığına ve çizildiğine dair bir bilgi yer almıyor. İstanbul’un Fethi sırasında kullanılan topların yapımında, Fatih Sultan Mehmed önderliğinde ve Urban da dahil olmak üzere bir mühendis takımı bulunduğu belirtilmiş. Ayrıca bu topların yapımının yaklaşık 3 ay sürdüğü düşünülüyor.

Bunun dışında II. Mehmed’in bildiği dil sayısı ile ilgili tarihçiler arasında net bir görüş birliği yok. Türkçe, Arapça ve Farsça’nın yanında Yunanca, Latince ve İbranice de bildiği bazı tarihçiler tarafından yazılmış. Fatih’in bildiği diller arasına bazı kaynaklar Keldanice ve Sırpça’yı da ekliyor.

Paylaşımın son kısmında Fatih’in Roma’ya kadar yürüdüğü iddiası da 1480’de İtalya’nın güneyindeki Otranto’nun Osmanlılar tarafından alınmasına dayanıyor. Otranto’nun fethedilmesi Papalık’ta büyük bir paniğe neden olmuştu. Fakat Fatih Sultan Mehmet ordusuyla Roma’ya kadar hiçbir zaman gitmedi. Bir yıl sonra Osmanlı ordusu Otranto’dan çekildi.

Bir Instagram sayfası tarafından 18 Ocak 2021 tarihinde yapılan paylaşımda görseldeki görünen savaş topunun Fatih Sultan Mehmet tarafından tasarlandığı iddia edilmişti. Görselde yer alan savaş topu, 1464’te Münir Ali isimli mühendis tarafından tasarlanmış. Münir Ali’nin aynı zamanda 1453’te İstanbul’un Fethi sırasında kullanılan topları yapan Macar olduğu düşünülen Urban isimli mühendisin öğrencisi olduğu düşünülüyor. Münir Ali’nin Urban’ın Müslüman olduktan sonra aldığı isim olduğunu öne süren teoriler de mevcut. Çeşitli kaynaklarda her iki topun yapımında, bizzat Fatih Sultan Mehmed’in çizim ve tasarımlarının kullanıldığına dair bir bilgi yer almıyor. Bunun yanı sıra, top atıldığında suda üç kez sekme özelliğine sahip olduğunu belirten bir kaynak da bulunmuyor. Fatih Sultan Mehmed’in 7 dil bildiği iddiası bazı tarihçilerin öne sürmüş fakat bildiği dillerin sayısı ve bu dillerde ne kadar akıcı olduğu ile ilgili net bir görüş birliği yok. II. Mehmed döneminde Osmanlı ordusu İtalya’nın güneyine kısa süreli bir çıkarma yaptı fakat Fatih’in ordusuyla birlikte Roma’ya kadar ileri gittiği bir harekatı bulunmuyor.