Görselde Yer Alan Harita, Türkiye'nin Kitap Okuma Haritası mı?

Bir Instagram sayfası tarafından 10 Temmuz 2021 tarihinde yapılan paylaşımda Türkiye’nin kitap okuma haritasının yayınlandığı iddia edildi. Gönderi 430 binden fazla görüntülenme 910 fazla paylaşım almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Söz konusu iddia, Türkiye’de internet sitesi üzerinden satış yapan İdefix’ten alınmış. idefix.com üzerinden son altı ayda gerçekleştirilen şiparişler göz önüne alınarak hazırlanıyor. İl okuma oranları, bölge ve şehirlerin okuma sıralaması ve farklı şehirlerdeki okuyucuların daha çok hangi yazarları seçtiği gibi bilgilerede bu kapsamda ulaşılıyor. İdefix Türkiye okuma endeksi; [Bir şehre son altı ayda tüm ülkede satılan kitap adedi / son altı ayda tüm ülkede satılan kitap adedi] / [Şehrin nüfusu / Türkiye Nüfusu] hesaplaması ile elde ediliyor.

İdefix Türkiye Okuma Endeksi’ne göre, Ankara 2,08 ile listenin başında geliyor. İkinci sırada, 1,92 ile İstanbul takip ediyor. Üçüncü sırada ise 1,54 ile Eskişehir bulunuyor. Ege, Marmara, Akdeniz Bölgeleri ve Anadolu Bölgesinin batı bölümü en çok kitap okuyan yerler olarak dikkat çekiyor. İç Anadolu Bölgesinin belli bölümleri, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu’daki şehirlerin önemli bir kısmı daha az kitap okuyor. Bu bölümde bulunan Şanlıurfa, Yozgat, Diyarbakır ve Siirt gibi illerin büyük bir çoğunluğu okuma endeksi anlamında diğer şehirlerin altında kalıyor.

Öte yandan, İdefix’in Okuma Endeksi dar bir örneklem sunuyor. Sadece İdefix üzerinden satın alınan kitapların dahil ediyor. Kütüphanelerden, başka kitap satışı yapan internet siteleri ya da mağazalardan alınan kitap satış adedini dahil etmiyor.

OKUYAY tarafından 2019 yılında Türkiye Okuma Kültürü Araştırması yayınlanmış bir araştırma bulunuyor. 15 yaş üstü nüfusun okuma alışkanlıklarını, kitap seçme, okuma ve satın alma davranışlarını, sosyal medya, televizyon gibi alışkanlıklarını anlamak; kitaba erişim, kütüphane kullanımı, fuar ziyareti konularındaki düşüncelerini öğrenmek ve okuma kültürünü yaygınlaştırma konusunda yapılması gerekenleri ortaya koymak için hazırlanan sorular aracılığıyla elde edilen verilerden oluşuyor.

Kitap okuma ilişkisi ne olursa olsun 15 yaş üzeri 29 ilin merkez dahil 104 ilçesine bağlı 166 mahalle ve köyünde 2929 kişi ile yüz yüze görüşülmüş. Araştırma içeriği ve anket soruları Türkiye Yayıncılar Birliği ve Okuyay Platformu ile birlikte hazırlanmış. Saha çalışması KONDA iş birliği ile yürütülmüş.

KONDA Hayat Tarzları 2008 araştırması kapsamında yapılan araştırmaya kıyasla son 11 yılda kitap okuma oranı artmış. Ancak bu oranlar katılımcıların beyanlarını gösteriyor. Dolayısıyla artış kişilerin okuma oranını değil “okuduğunu iddia etme oranını gösteriyor.

Toplum genel olarak bağımsız küçük kitabevlerinden kitap almayı tercih ediyor. Ancak okuma sıklığı daha fazla olanlar kitaplarını genelde zincir mağazalardan ve internet sitelerinden tercih ediyor.

Bir Instagram sayfası tarafından yapılan paylaşımda görselde yer alan haritanın Türkiye’nin kitap okuma oranlarını gösterdiği iddia edilmişti. Söz konusu harita, çevrimiçi kitabevi İdefix tarafından her altı ayda bir yayınlanan bir veriden derlenmiş. Bu veri İdefix sitesinden kitap alışverişi yapan kullanıcılar üzerinden oluşturulduğundan genel sonuç için yanlı bir tablo sunuyor. Örneklemde İdefix dışındaki çevrimiçi kitap alışverişi yapan kişiler, fiziksel olarak kitabevlerinden alışveriş gerçekleştirenler ve kütüphaneleri kullanarak kitap ödünç alanlar gibi önemli bir kitap okuyucu kitlesi yer almıyor.