Japonya’da Okuryazar Olmayanlar, Oy Kullanamıyor mu?

Bir Facebook kullanıcısının 17 Temmuz 2020’de paylaştığı bir görselde Japonya’da okuryazar olmayanların oy kullanma hakkının olmadığı iddia edildi. Gönderi 32 bini aşkın görüntülenme ve bine yakın paylaşım aldı.

Japonya’da oy kullanma hakkına yönelik birkaç haber 2019’da farklı mecralarda paylaşılmış. Aynı zamanda Japonya’da lise mezunu olmayanların oy kullanamadığına dair Twitter’da ve haber sitelerinde çeşitli iddialar dile getirilmeye devam ediyor. 

Japonya anayasasının 15. Maddesi kamu hizmetini yerine getirecek kişileri seçme hakkının vazgeçilemez ve devredilemez olduğunu kabul ediyor. Yetişkinler için genel oy hakkının prensip olarak kabul edildiği anayasa gelir, ırk, servet şartı olmadan oy hakkını garanti altına almış.

2015’e kadar yetişkin tanımı 20 yaşını geçen bireyler olarak tanımlanmış. 2015’te yapılan değişiklikle artık 18 yaşını doldurmuş her Japonya vatandaşı oy kullanma hakkına sahip.

Kısacası resmi olarak Japonya mevzuatı oy kullanmayı herhangi bir şarta bağlamıyor. Bu da okuryazar olmayanların da oy kullanabilme hakkı olduğu anlamına geliyor.

Görselde dile getirilen iddianın bir başka versiyonu farklı mecralarda kendine yer bulmuş. Bu versiyonda dile getirilen iddia ise Japonya’da oy kullanmanın sadece el yazısı ve imzayla yapıldığı ve bu şekilde okuryazar olmayanların oy kullanmasının imkânsız hale getirildiği. Japonya içinde el yazısıyla oy kullanmanın dezavantajları üzerinde tartışma kamuoyunda kendine yer bulmuş.

Tartışmanın odak noktasını ise seçmenlerin oy verdikleri adayların ismini yanlış yazma ihtimalinin geçersiz oy oranını arttırdığı oluşturuyor. Oy verirken isim yazma zorunluluğunu savunanlar ise adayın kendine oy verecek seçmene ismini öğretmesi gerektiğini düşünüyor. Bir aday listesinin olmaması da sıralamadan kaynaklı avantaj ve dezavantaj durumunun oluşmasını engelliyor. Fakat tartışmada yazarak oy kullanmanın okuryazar olmayanları dışladığına yönelik bir argüman yok.

Doğruluk Payı Hong Kong Üniversitesi Gazetecilik ve Medya Merkezi’nden öğretim üyesi Masato Kajimoto’ya ulaştı. Kajimoto’nun verdiği bilgiye göre adayların ismini yazarak oy kullanılma prosedürü geleneğin yanı sıra sıralama kaynaklı adaletsizliğin engellenmesi ve israfın önlenmesi (aday listesini içeren uzun bir oy pusulası yerine üzerine adayın isminin yazıldığı küçük bir parça kâğıt) gibi nedenlerle gerekçelendiriliyor. Okuryazar olmayanlar ise oy verme istasyonunda daha önce belirlenmiş asistanlar eşliğinde oy kullanabiliyorlar. Kısacası bu oy verme prosedürü okuryazar olmayanları dışlamıyor.

İddia YANLIŞ

Japonya’da anayasa ve yasal düzenlemeler yetişkinler için genel oy hakkı prensibini benimsemiş durumda. Yasal olarak okuryazar olmayanlar oy kullanma hakkından yoksun değiller. Japonya’da genel seçimlerde oy prosedürü seçmenlerin oy verdikleri adayın ismini doğru şekilde oy pusulası üzerine yazmalarını zorunlu tutuyor. Fakat okuryazar olmayanlar önceden belirlenmiş asistanlar yardımıyla oy kullanabiliyorlar.