COVID-19 Aşısı Olanların COVID’e Yakalanma Oranları Artıyor mu?

Bir Facebook hesabı tarafından 7 Eylül 2023’te yapılan bir paylaşımda COVID-19 aşısı yapılan kişilerde aşı dozu arttıkça COVID-19’a yakalanma olasılığının da arttığı iddia edildi. 

Bir Facebook hesabı tarafından yayınlanan ve COVID-19 aşılarıyla ilgili videoda açıklamalarda bulunan kişi, ilaçsız yaşam prensibiyle hastalarına yaklaşan Dr. Ümit Aktaş. Tıp Fakültesi eğitimini Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde alan Aktaş’ın uzmanlık alanı ise fitoterapi. Aktaş, 2021’de yaptığı bir açıklamada aşı karşıtı olmadığını ama COVID-19 aşısı olmadığını ve olmayacağını belirtmiş ve bu açıklaması tartışmalara yol açmıştı. 7 Eylül 2023 tarihli videoda, COVID-19 ile ilgili açıklaması ise şöyle:

Dr. Ümit Aktaş’ın açıklamasını dayandırdığı araştırma ise Cleveland Clinic’in 19 Nisan 2023 tarihinde Open Forum Infectious Diseases dergisinde yayınladığı araştırma sonuçları.

Cleveland Clinic çalışanlarına yönelik olarak yapılan observational (gözlemsel, gözleme dayalı) bir araştırmanın, COVID-19 aşısı dozunun arttığı kişilerde COVID-19 riskinin de arttığını ortaya koyduğu iddiası, Haziran 2023'ün başlarında viral oldu. 

Araştırma sürecini şöyle özetleyebiliriz: Cleveland Clinic, bivalan aşının (hem virüsün orijinaline hem de varyantlarına etki edebilen aşı) Eylül 2022'de kullanıma sunulmasından itibaren 50.000'den fazla çalışanını 26 hafta boyunca izlemiş ve çalışanlar arasında 4.424 (%8,7) COVID-19 vakası tespit edilmiş. Bivalan aşı olan kişilerdeki vakalar, bu aşıyı olmayanlarla karşılaştırılmış ve BA.4/5 varyantı baskınken hastalığa karşı bivalan aşının etkinliğinin %29 olduğu, ancak daha sonra ortaya çıkan XBB varyantında aşı etkinliğinin %4 olduğu tahmin edilmiş. Adı geçen iki varyant da Omicron varyantının alt tipleri. Bu varyantlardan XBB’nin diğerinden farklılaşan şöyle bir özelliği var: XBB varyantı, bağışıklık sisteminden daha kolay kaçmasına yardımcı olan yeni mutasyonlar taşıyor. Bu da bu XBB’de COVID’e karşı daha düşük aşı etkinliğini açıklıyor.

Alınan COVID-19 aşı dozu sayısıyla COVID-19 riskinin artması arasında doğrusal bir ilişki kuran iddiaların kaynağı ise araştırmacıların kaydettiği şu not: COVID-19'a yakalanma olasılığının alınan aşı dozu sayısıyla ilişkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu ve bu sonucun araştırmanın beklenmedik bir bulgusu olarak nitelendirildiği notu düşülmüş. Bu beklenmedik bulgunun daha fazla çalışma gerektirdiği de ayrıca belirtilmiş. Sosyal medya hesapları üzerinden yayılan iddiaların temelini işte bu not oluşturuyor. 

Bu analizde ele aldığım iddia ve buna benzer iddiaların atladığı nokta ise araştırmanın temel bulgusu olan bivalan güçlendiricilerin COVID-19'a karşı korumayı arttırdığı sonucu. Araştırmanın temel bulgusu göz önünde tutarak araştırmanın bütün boyutlarını şöyle özetlemek mümkün:

1-) Araştırma, COVID-19 aşı dozu ve hastalığa yakalanma riski arasında ilişkiyi göstermek amacıyla dizayn edilmemişti. 

2-) Araştırma observational (gözlemsel) türde yapılmıştı. Experimental (deneysel) olmadığı için iddialarda öne çıkartılan bulguda nedensellik ilişkisi kurulamayacağı söylenebilir. Daha az doz almış kişilerde öngörülemeyen ortak bir değişken bu kişilerde daha fazla pozitif çıkan test sonucuna götürmüş olabilir. Örneğin daha az doz almış kişiler daha az test yaptırmaya eğilimli olduğu varsayılabilir. Görüldüğü gibi iki değişken arasında nedensellik kurmak için yeterli veri bulunmuyor. 

3-) Centers for Disease Control and Prevention (CDC) sözcüsünün factcheck.org’un bu konudaki bir emailine verdiği yanıtta COVID-19 aşılarının kullanılmaya devam edilmesi ve klinik araştırma verileri, bu aşıların COVID-19 enfeksiyonunun hastaneye yatış ve ölüm dahil en ciddi sonuçlarını önlemede oldukça etkili olduğunu belirtmiş:

Cleveland Clinic'te bulaşıcı hastalıklar doktoru ve makalenin ortak yazarlarından olan Dr. Nabin Shrestha da, COVID-19 aşı serisinin başlangıçta enfeksiyona karşı çok etkili olduğunu ve kesinlikle pek çok hayat kurtardığını söylemiş. COVID-19 aşılarından daha fazla doz almanın daha sonra enfeksiyonlara karşı daha fazla duyarlılığa neden olup olmayacağının belirlenmesinin ise bu çalışmanın amacı olmadığını eklemiş.

4-) Sonuç olarak COVID-19 aşısı dozları ile hastalığa yakalanma oranları arasındaki ilişkisellik ile ilgili bir sonuca varmak için daha fazla araştırma yapmaya ihtiyaç duyulduğu ortadadır.

Bir Facebook hesabı tarafından 7 Eylül 2023’te yapılan bir paylaşımda, COVID-19 aşısının dozunun arttığı kişilerin COVID-19’a yakalanma olasılıklarının arttığı iddia edilmişti. 50.000'den fazla Cleveland Clinic çalışanını kapsayan observational (gözlemsel) bir çalışma, çalışanların %8,7'sinin pozitif çıktığı Eylül 2022 ile Mart 2023 arasında enfeksiyona karşı bivalan omikron güçlendiricinin etkinliğini değerlendirmeyi amaçlamış ve bu aşıların COVID-19 enfeksiyonunun hastaneye yatış ve ölüm dahil en ciddi sonuçlarını önlemede oldukça etkili olduğunu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın gözlemsel yapılması nedeniyle, araştırmada beklenmedik bir sonuç çıkmış: COVID-19 aşısı doz sayısı ile COVID-19’a yakalanma oranı arasındaki ilişki. Araştırmanın sonuç kısmında bu nedenselliği kurabilmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğu belirtilmiş. Yalnızca bu doğrusal ilişkiye odaklanan iddialar ise bivalan güçlendiricilerin COVID-19'a karşı korumayı arttırdığı temel sonucunu göz ardı etmeyi tercih etmiş.