CHP’nin İlk Logosunda Bozkurt Figürü Var mıydı?

Türkiye’de siyasal semboller sadece partilerin kimliğini değil, aynı zamanda toplumsal kutuplaşmanın da aynasını yansıtıyor. Euro 2024 şampiyonasında da tartışma konusu olan bozkurt sembolü, siyasi kimlik tartışmalarının önemli bir konumunda. Devlet arması ve Euro 2024 tartışmaları bir yana, sosyal medyada CHP’nin ilk logosunun bozkurt figürünü içeren altı ok bayrağı olduğu iddiası üzerinden zaman zaman dolaşıma giriyor. Bozkurt sembolü, özellikle milliyetçilik ve Türkçülük ideolojisiyle özdeşleşmiş bir figür olarak siyasi hafızada güçlü bir yere sahip. Bu nedenle, böyle bir iddianın dolaşıma girmesi hem tarihsel gerçeklik hem de partilerin ideolojik konumlanmaları açısından merak uyandırıyor. Paylaşımlar, bir yandan siyasi geçmişin yeniden yorumlanmasına kapı aralarken, diğer yandan sembollerin parti kimliği üzerindeki etkisi konusunda yoğun bir polemiğe neden oluyor.

Bu bağlamda, X platformunda paylaşılan bir görselin CHP’nin ilk logosu olduğu iddia edildi. Görselin arka planında ay-yıldız ile CHP’nin altı oku yer alırken, ön planda bir bozkurt sembolü ve logoyu çevreleyen meşe yapraklı çelenk görülüyor. 

CHP’nin ilk logosu hakkında araştırma yapıldığında; Cumhuriyet Halk Partisi’nin sitesinde CHP Tarihi başlığında, Atatürk Ansiklopedisinde sonuçlar bulunabilir. Söz konusu sitelerde CHP’nin ilk logosu hakkında şu ifadeler yer alıyor:

CHF bayrak talimatı ve CHP logosu araştırmalarına devam edildiğinde, CHF’nin ilk logosunu ve bayrağını gösteren Wikipedia başlığına ulaşılıyor. Başlıkta yer alan ilk bayrak görselinde, kırmızı zemin üzerine altı beyaz ok şeklinde görülüyor. Bu görsel arama motorlarının tersine görsel aracı ile araştırıldığında, 19 Ekim 1933 tarihli Cumhuriyet gazetesine ulaşılıyor. 

Gazetenin manşet sayfasında “Bayram hazırlıkları” başlığında yer alan bayrak görseli ve açıklaması, CHP ve Atatürk Ansiklopedisinin logo hakkında verilen bilgilerle örtüşüyor. Ayrıca, açık ve güvenilir kaynaklarda CHP’nin sonraki dönemlerinde bozkurt sembolünü parti logosunda kullandığına dair bir kanıt da bulunamıyor. Bunun yanında; paylaşılan görselin kaynağı, tasarımcısı veya çıkış tarihi hakkında da herhangi güvenilir bir bilgiye erişilemiyor. 

Görselde tasarım açısından dikkat çeken detaylar da mevcut. Bozkurt sembolünün üstünden yükselen altı okun çıkış noktaları arasında bir tasarım uyuşmazlığı göze çarpıyor. Ayrıca ilk CHF (CHP) logosunda bulunan oklardan birinin zikzaklı ilerlediği bilinirken görselde bu oklardan hiçbirinde zikzak motifi bulunamıyor. Bunun dışında logoda yer alan bozkurt sembolünün 1927’de tedavüle giren 5 liralık banknotta yer alan bozkurt sembolüyle birebir aynı olması, söz konusu görselin görsel araçlarla birleştirilerek üretildiğine yönelik şüpheleri artırıyor. Fakat bu konuda net bir çıkarım yapmak mümkün değil. 

Cumhuriyet’in ilk yıllarında bozkurt, özellikle milliyetçilik ve Türk kimliğini simgeleyen bir motif olarak öne çıktı. 1920’lerin ortalarından itibaren Türkiye Cumhuriyeti’nin çeşitli görsel materyallerinde bozkurt figürü kullanıldı. 1927’de tedavüle giren bazı pullarda, bozkurt tren önünde ya da güneşe doğru yürürken resmedildi. Bu dönemde bozkurt, bir yandan Orta Asya kökenli mitolojik bir rehber olarak, diğer yandan da genç Cumhuriyet’in “yeni ufuklara ilerleyişini” temsil eden bir sembol olarak anlam kazandı.

Bu dönemde hazırlanması planlanan devlet armasında da bozkurt figürü öne çıktı. 1925 yılında Maarif Vekaleti, genç Cumhuriyet’e özgü resmi bir devlet armasının belirlenmesi amacıyla bir yarışma düzenledi. Bu yarışmayı ünlü ressam Namık İsmail kazandı. Tasarımında kırmızı zeminli bir kalkan üzerinde ay-yıldız, kalkanın alt kısmında Oğuz mitolojisine gönderme yapan bozkurt figürü, bozkurtun ayakları altında eski bir Türk silahı yer alıyordu. Ancak kazanan tasarım resmi onay sürecinin tamamlanmaması, siyasi ve ideolojik tartışmalar, sembollerin sadeleşmesi eğilimi ve ay-yıldız sembolünün yaygınlığı gibi nedenlerden dolayı devlet arması olarak kullanılmadı. 1930’lara gelindiğinde ise, bozkurt figürü yavaş yavaş resmî sembolizmden çekildi ve yerini daha çok hilal-yıldız veya tarım–sanayi gibi motiflere bıraktı.