Çeşitli Mucitlerin, Üreticilerin ve Sporcuların Ölüm Yaşlarına Yönelik İddialar Doğru mu?

Bir Facebook hesabı tarafından 10 Ekim 2021 tarihinde yapılan paylaşımda; çeşitli mucit, şirket sahibi ve sporcuların ölüm yaşlarına yönelik iddialar yer aldı. Paylaşım 2 milyondan fazla görüntülenme, 20 binin üzerinde paylaşım ve 17 binden fazla beğeni almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Benzer iddialar daha önce dünya çapında da sıklıkla paylaşılmış. Konuyla ilgili Reuters, AFP ve AAP tarafından da doğruluk kontrolü analizleri de mevcut.

Söz konusu iddialar jimnastikçilerin, koşu bandının mucidinin ve çeşitli sporcuların ölüm yaşlarını sigara, içki üreticileri ve zincir fast-food restoran sahiplerinin ölüm yaşları ile kıyaslayarak insanların canları ne isterse yiyip içebileceklerini ve egzersiz yapmanın uzun yaşamda etkisi olmadığını ima ediyor. Bu sosyal medya gönderisinde KFC, Nutella, Winston sigaraları, afyon ve Hennessy'nin yaratıcılarının; bahsedilen sporcu ve mucitlerden daha uzun süre yaşadıkları iddia ediliyor. Ancak iddiada bahsedilen yaşlar doğru olmamakla birlikte, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), çeşitli bilim adamları ve bilimsel çalışmalar hastalık riskini azaltmak ve yaşam beklentisini artırmak için sağlıklı beslenmeyi ve düzenli egzersizi öneriyor. CDC’nin internet sitesinde “Sağlıklı beslenme düzenine sahip insanlar daha uzun yaşar ve kalp hastalığı, tip 2 diyabet ve obezite gibi ciddi sağlık sorunları için daha düşük risk altındadır.” ifadeleri yer alıyor. Ayrıca sağlıklı bir yaşam tarzı için düzenli fiziksel aktivite öneriliyor. Fiziksel aktivitenin kardiyovasküler hastalık ve diyabet risklerini depresyon ve anksiyete semptomlarını azalttığı biliniyor.

Gönderideki iddialarda koşu bandının mucidinin 54 yaşında öldüğü belirtiliyor. Ancak ilk seri olarak üretilen modern ev koşu bandını icat eden William Staub, 2012'de 96 yaşında öldü. William Staub’un oğlu Gerald, babasının egzersiz ve kontrollü diyet yaparak uzun bir yaşam yaşadığını belirtiyor. Ev tipi modern koşu bandının geliştirilmesinin birçok öncüsü de bulunuyor. Bunlardan Sir William Cubitt 1861'de 76 yaşında, Robert Bruce 2004'te 87 yaşında ve Wayne Quinton 2015'te 94 yaşında öldü.

Sosyal medya paylaşımlarında “jimnastiğin mucidinin 57 yaşında hayatını kaybettiği” iddia ediliyor. Jimnastiğin uzun bir geçmişi olmasına rağmen 1852'de 74 yaşında hayatını kaybeden Friedrick Ludwig Jahn, genel olarak “modern jimnastiğin babası” olarak görülüyor.

İddiada "Dünya vücut geliştirme şampiyonu 41 yaşında öldü" ifadelerinin de geçmesinin yanında, kimin kastedildiği net bir şekilde belirtilmemiş. 41 yaşında ölen bir “dünya vücut geliştirme şampiyonu” tanımına uyan biri bulunmamakla birlikte 46 yaşında vefat eden Rich Piana ve 48 yaşında ölen Mike Matarazzo gibi birkaç başarılı vücut geliştirici genç yaşta öldü. Bilimsel araştırmalar, genellikle anabolik steroid kullanımına bağlı olarak genç yaşta ölen vücut geliştiricilerin örneklerine işaret ediyor. Ancak 41 yaşında ölen herhangi bir "dünya şampiyonu" olduğuna dair bir kanıt yok. Bunun yanı sıra, AFP Fact Check ekibi tarafından hazırlanan analiz, dünyanın önde gelen vücut geliştirme yarışması olan Mr. Olympia'nın şu an ölmüş olan eski galiplerinin ise 70'li yaşlarında öldüğünü belirtiyor.

Arjantinli futbol efsanesi Diego Maradona, gönderide doğru bir şekilde iddia edildiği gibi Kasım 2020'de, 60 yaşında öldü. Ancak futbolcunun devam eden alkol ve uyuşturucu kullanımıyla ve aşırı yeme problemi de söz konusuydu.

İddiada Kentucky Fried Chicken kurucusunun 94 yaşında öldüğünü söyleniyor ancak KFC'yi kuran Harland Sanders, fast food zincirinin resmi internet sitesinde de bahsedildiği üzere, 1980'de 90 yaşında öldü. Buna benzer olarak, gönderilerde Nutella'nın çikolata ve fındık ezmesinin mucidinin 88 yaşında öldüğü iddia ediliyor. Nutella, 1964 yılında Ferrero şirketi tarafından yaratıldı ve o dönemde Ferrero şirketinden sorumlu olan Michele Ferrero, 2015 yılında 89 yaşında vefat ettiğinde bir milyarder ve İtalya’nın en zengin adamıydı. Michele’nin babası ve Ferrero şirketinin kurucusu Pietro Ferrero ise 55 yaşında öldü.

Gönderide, “sigara üreticisi Winston 102 yaşında öldü” iddiası da bulunuyor. Winston, Richard Joshua “R. J." Reynolds tarafından kuruldu ve R. J. Reynolds 1918 yılında 68 yaşında hayatını kaybetti. Winston sigaralarının üretilmeye başlandığı 1954 yılında şirketin başında olan Bowman Gray, Jr. ise 1969’da öldüğünde 62 yaşındaydı. Bunun yanı sıra, “Winston” ismi üreticilerin adından değil, sigaranın üretildiği kasabanın adından geliyor.

Haşhaş afyonu, bin yıllardır dünya üzerinde yetiştiriliyor, biliniyor ve kullanılıyor. Bunun yanı sıra, “afyonu icat etmesiyle” bilinen biri ise yok. “Afyonun mucidi” olarak bilinen ve 116 yaşında bir depremden öldüğü belirtilen birine dair bir kanıt da söz konusu değil. Bunun yanında, Guinness Dünya Rekorları'na göre en yaşlı insan 122 yaşına kadar yaşayan bir kadındı ve en yaşlı adam 116 yaşında öldü ve bu kayıt, 2013 yılında hastanede doğal sebeplerden ölen bir Japon posta işçisine ait.

Son olarak gönderi, Hennessy'nin mucidinin 98 yaşında öldüğünü iddia ediyor. Şirket, 1765 yılında Richard Hennessy tarafından kurulmuş bir konyak üreticisi. Kurucu Richard Hennessy ise 1800 yılında yaklaşık 76 yaşında öldü.

Bir Facebook hesabı tarafından paylaşılan iddiada; çeşitli mucit, şirket sahibi ve sporcuların ölüm yaşlarına yönelik iddialar yer alıyordu. Söz konusu iddialar dünya genelinde yayılmış durumda ve jimnastikçilerin, koşu bandının mucidinin ve çeşitli sporcuların ölüm yaşlarını sigara, içki üreticileri ve zincir fast-food restoran sahiplerinin ölüm yaşları ile kıyaslayarak insanların canları ne isterse yiyip içebileceklerini ve egzersiz yapmanın uzun yaşamda etkisi olmadığını ima ediyor. Ancak iddiada Arjantinli futbolcu Maradona’nın 60 yaşında ölmesi dışında yer alan bütün bilgiler yanlış ve yanıltıcı nitelikte. Düzenli fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenmenin ise çeşitli hastalık risklerini azaltmadaki etkisi bilimsel olarak kanıtlanmış durumda.