“Aşı Pasaportu” Olduğuna Dair İddialar Doğru mu?

Bir Instagram sayfasında 22 Aralık 2020 tarihinde yapılan bir paylaşımda koronavirüs aşısı hakkında bazı iddialar yer aldı. Paylaşımda aşı pasaportu olduğu iddia edilen bir görsele de yer verildi. Paylaşılan metin şu şekilde:

“Dünyada ‘aşılar zorunlu olmayacak’ söylemlerine rağmen ‘aşı olmazsanız AVM’lere, kamu binalarına giremez, otobüs ve metrolara binemez, iş bulamazsınız’ ve benzeri dayatmalara yeni bir şantaj/tehdit daha eklendi: #AşıPasaportu”

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 25 Aralık 2020’de gerçekleştirdiği basın toplantısında aşının zorunlu olmayacağını fakat aşı için ikna etme çabasında olacaklarını dile getirdi.

Aşının zorunlu olmayacağını daha önce de söylemiştim. Aşılama programımız hazır. Vatandaşımızı zorlayıcı bir uygulama olmayacak. Aşının gerekliliğini bilim insanlarımızla toplumumuza anlatarak ikna etme çabası içinde olacağız. Bunun dışında bir uygulama söz konusu olmayacak. https://t.co/ie3F8wz5qb

Dünya gündeminden düşmeyen Koronavirüs aşısı, yurt dışı seyahatleri için bazı ülkelerde zorunluluk haline gelmeye başladı. Aylarca uçuşlar iptal edildi. Fakat, seyahat için aşı gerekliliğinin uluslararası standart haline gelip gelmediği henüz kesin değil. Koronavirüs aşıları sınırlı sayıda ülkede kullanılmaya başlandı. Aşı olanlara yönelik ek haklar sağlamanın mümkün olup olmadığı ise henüz tartışma konusu.

Tüm dünyada bahsi geçen aşı sertifikaları konusunda, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) de şimdiye kadar net bir açıklamada bulunmadı. Ayrıca, hükümetlerin böyle bir hareketi zorunlu kılıp kılmayacağı ve bunu yapmanın yasallıkları hakkında da hala soru işaretleri mevcut.

Kasım ayında yapılan açıklamaya göre Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), Travel Pass'i yolcularına sunacak. Böylece yolcuların Koronavirüs testleri ve aşıları dahil olmak üzere tüm sağlık durumları, gidecekleri ülkenin hükümetiyle paylaşılmak üzere dijital bir platforma aktarılacak.

IATA Travel Pass ile yetkili laboratuvar ve test merkezinin sonuçları, aşı bilgileri ve kişisel sağlık bilgilerinin yer alması planlanıyor. Böylece hastalıkların gözlemlenmesi ve kontrol altında tutulabilmesi de kolaylaştırılmış olacak.

Öte yandan 2021'den itibaren Avustralya havayolu şirketi Qantas, yolcuların ülkeye giriş veya çıkış yapmak istiyorlarsa Covid-19 aşısı olduklarına dair kanıt sunmalarını isteyecek. Avustralya Ulusal Havayolları Qantas’ın CEO’su Alan Joyce, “Avustralya’da bir televizyon programında uluslararası seyahat edenler için uçağa binmeden önce aşı yaptırmalarını isteyeceğiz” ifadelerinde bulundu. Yolcularda seyahatleri sırasında Covid-19 antikor testi sonuçlarını gösteren bir mobil uygulama istenebilir.

Ayrıca, Güney Kore'nin en büyük havayolu olan Korean Air sözcüsü Jill Chung, yaptığı açıklamada, havayollarının yolcuların aşı olmasını zorunlu kılma olasılığı olduğunu söyledi. Chung, bunun havayollarının "bağımsız olarak karar vermesi" meselesi olmadığını ve sınırların ne zaman ve nasıl güvenli bir şekilde yeniden açılacağının hükümetlere bağlı olduğunu da belirtti.

AirAsia'nın CEO'su Tony Fernandes de Asya'daki hükümetlerin gelen yolculardan COVID-19 aşısı yaptırmalarını isteyebileceğini söyledi: “Aşı olmadan kimseyi içeri almayacaklarını, Asya’da öngörüyorum. Karar vermek havayollarına bağlı değil. Hükümetlerin karar vermesi gerek. Aşı olmadıkları takdirde insanların içeri girmesine izin verip vermeyeceklerine karar veren, ülke olacak.”

The Commons Project ve World Economic Forum'un bir girişimi olan Common Trust Network ile de Cathay Pacific, JetBlue, Lufthansa, Swiss Airlines, United Airlines ve Virgin Atlantic gibi çeşitli havayolları ile ortaklık kuruldu. Böylece, CommonPasss uygulaması ile yolcuların Koronavirüs test sonucu gibi tıbbi verileri veya aşı kanıtı gibi bir sağlık sertifikası QR kodu biçiminde tanımlanıyor. CommonPass uygulaması şu anda beş büyük havayolu tarafından hayata geçiriliyor.

Fakat, bahsi geçen dijital sağlık pasaportlarının etik olup olmadığı hakkında tartışmalar devam ediyor. Kişisel özgürlüklerin ve mahremiyetin kötüye kullanılması potansiyeli konusunda endişelerini dile getirenler de var. İngiltere'deki Exeter Üniversitesi, 3 Aralık'ta dijital sağlık pasaportlarının insan hakları üzerinde yasaların da kapsadığı şekilde ne gibi etkileri olacağına dair bir rapor yayınladı.

Türkiye’de ise Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 28 Aralık'tan itibaren hava yoluyla yurt dışından gelen yolculardan; 30 Aralık'tan itibaren de hava, kara ve deniz yoluyla Türkiye'ye gelen tüm yolculardan son 72 saat içinde alınmış negatif PCR testi isteneceğini açıkladı.

Yurtdışı tedbirleri artırıyoruz. 28 Aralıktan itibaren yurtdışından ülkemize hava yoluyla, 30 Aralıktan itibaren kara yoluyla gelen her yolcunun, SON 72 SAAT İçinde yapılmış NEGATIF PCR TEST SONUCU İBRAZ ETMESİ zorunlu olacak. Aksi durumda ülkeye girişlerine izin verilmeyecektir. pic.twitter.com/NZGbnK7AWA

Instagram paylaşımında yer alan görselde ise Dünya Sağlık Örgütü tarafından oluşturulan Aşılama veya Profilaksi Uluslararası Belgesi yer alıyor. Bu aşı sertifikası bazı ülkelere giriş yapacak yolcular için zorunlu ve gösterilmesi talep edilen bir belge. Bazı ülkelerde karşılaşılabilecek bazı hastalıkları için sarıhumma, tifo, kolera Hepatit A, Hepatit B, kuduz gibi aşılar yapılıyor.

İddia KISMEN DOĞRU

Bir Instagram sayfasında 22 Aralık 2020 tarihinde yapılan bir paylaşımda Koronavirüs aşısına dair bir “aşı pasaportu” bulunduğu iddia edildi. Bazı ülkelerdeki havayolları 2021 yılı için aşı yaptırmayan yolcuları kabul etmeyeceklerini açıkladılar. Bu konu hakkında bazı havayolları yolcular için “dijital sağlık pasaportları” sistemine geçtiler. Böylece yolcuların Koronavirüs testlerinin sonuçları ve yaptırmış oldukları aşıları dahil tüm sağlık verileri bir uygulamada yer bulacak. Aşı sertifikasına dair Dünya Sağlık Örgütü (WHO) de şimdiye kadar net bir açıklamada bulunmadı. Paylaşımda yer alan aşı sertifikası ise koronavirüs aşısına dair bir belge değil. Dünya Sağlık Örgütü tarafından oluşturulan Aşılama veya Profilaksi Uluslararası Belgesi. Bu belge bazı ülkelere giriş için yaptırılması zorunlu aşılarına ait bir karneyi barındırıyor. Paylaşımda yer alan bir diğer iddiada aşı olunmazsa AVM, otobüs gibi alanlara girilmeyeceği iddiasıydı. Buna dair dünya çapında herhangi bir ülkede henüz resmi bir açıklamada bulunulmadı.