2020 İslamilik Endeksi Sıralamalarına Yönelik İddialar Doğru mu?

Bir Instagram sayfası tarafından 22 Temmuz 2021 tarihinde yapılan paylaşımda 2020 İslamilik Endeksi’ndeki sıralamalara yönelik iddialar yer aldı. Söz konusu paylaşım binin üzerinde beğeni ve 210 binin üzerinde görüntülenme almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Söz konusu iddia Twitter başta olmak üzere çeşitli sosyal medya platformlarında da sıklıkla paylaşıldı.

"İslamilik Vakfı”, 2018 yılında, ABD'de kâr amacı gütmeyen şirket olarak kuruldu. 2020 yılında Hossein Askari, Hossein Mohammadkhan ve Fara Abbas'ın Yönetim Kurulu Üyeleri olduğu vakıf, İslamilik Endeksleri projesini de yürütüyor. İnternet sayfalarında yer alan misyonlarına göre İslamilik Endeksleri, Müslüman ülkelerde barışçıl ve olumlu değişimi destekleme misyonuyla yürütülüyor. Vakıf, kurucu üye ekonomist Hossein Askari, finans uzmanı Hossein Mohammadkhan, uluslararası İlişkiler uzmanı Fara Abbas, İslami finans alanında doktora sahibi Liza Mydin ve web uzmanı Mostafa Omidi olmak üzere beş kişiden oluşuyor.

İslamilik Endeksi; ekonomi, hukuk ve yönetişim, insan hakları/siyasi haklar ve uluslararası ilişkiler olmak üzere dört ana daldan oluşuyor. Her ana dal, söz konusu kategoriye dair göstergeleri puanlanarak bir endeks skoru oluşturuluyor. Örneğin ekonomiye dair kategoride, ülkenin yolsuzluktan uzak olması ve ekonomik prensiplerin İslami finansa uygunluğu gibi göstergeler de rol oynuyor. Ana dallara ait alt göstergelerin ayrıntılı listesi bu linkten incelenebilir.

Endeks, çeşitli ülkelerin İslam'ın insani, sosyal, ekonomik ve yönetişim öğretilerini yansıtıp yansıtmadığını; başka bir deyişle onların “İslamilik” derecesini ölçmeyi amaçlıyor. “İslamilik” Endekslerinin, bu soruları cevaplamak ve bir ülkenin “İslamiyetini” geliştirmek için bir yol haritası sağlamak için tasarlandığı belirtiliyor. Ancak bu tarz genel bir yaklaşım beraberinde eleştirileri de getiriyor. Endeksin metodolojisinden bahsedilen sayfada bu eleştirilere de yer verilmiş. Endeksin içinde yer alan göstergelerin İslami öğretilere bağlılığı ne denli yansıttığı da bu eleştiriler arasında. Sitede bu konuyla ilgili yer alan bir bölüm şu şekilde:

"Bazıları, özetlediğimiz temel İslami öğretilerin, kurallara uyan bir Müslüman topluluğun özelliklerini veya birçok boyutunu tam ve doğru bir şekilde temsil etmediğini iddia edebilir. Elbette tüm cevaplara sahip olduğumuzu ve İslam'ın tüm önemli öğretilerini Kuran'dan ve Peygamber'in uygulamasından doğru bir şekilde çıkardığımızı iddia etmiyoruz. Her zaman meydan okumaya ve eleştiriye açığız. Başka öğretilerin eklenmesini, bazılarının silinmesini ve yeni endeksler veya ölçütlerin geliştirilmesini davet ediyoruz. Bunların Kuran'dan ve Peygamber'in hayatından çıkarılabilecek unsurlar olduğunu ve Müslüman alimlerin görüşlerini İslam'ın en önemli öğretileri olarak temsil ettiğini, ancak Müslümanların bazı kişisel yükümlülüklerini bir kenara bırakmanın önemli bir istisnası olduğunu düşünüyoruz. Temel İslami öğretileri sunmamızı kabul edenler bile, pratikte ne anlama geldiklerinin dökümüne itiraz edebilirler. Örneğin, bir kişi ekonomik adaletin İslam'da temel bir ilke olduğu konusunda bizimle hemfikir olabilir, ancak bunun karşılığında aşırı gelir eşitsizliklerinden kaçınmak anlamına geldiğine katılmayabilir."

2020 yılına dair İslamilik Endeksi sıralamalarına bu linkten ulaşılabilir. İlk 20 sıralamada yer alan ülkeler aşağıdaki tablodaki gibi:

Paylaşımda yer alan tablodaki iddiada ikinci sırada İsveç olduğu belirtilmiş, ancak İsveç 2020 sıralamasında dördüncü sırada yer alıyor. Bunun dışında iddiada belirtilen bütün sıralamalar doğru olmakla beraber, Türkiye’nin 100. sırada olduğu görülüyor. Endeksin oluşturulmasında kullanılan dört ana kategori arasından ise Türkiye’nin sıralamasının en düşük olduğu alan uluslararası ilişkiler. Türkiye bu alanda 151 ülke arasında 146. sırada yer alıyor. Uluslararası ilişkiler dalının endeks skorunda etkili olan göstergeler şu şekilde:

Bir Instagram sayfası tarafından yapılan paylaşımda 2020 İslamilik Endeksi’ndeki sıralamalara yönelik iddialar yer almıştı. Söz konusu paylaşımda Yeni Zelanda 1. sırada yer alırken, Türkiye ise 100. sırada geldiği görülüyor. 2020 İslamilik Endeksi’ne göre, İsveç ikinci değil dördüncü sırada yer alıyor. Ancak paylaşımda belirtilen diğer sıralamaların doğru olduğu görülüyor.