UNESCO Miras Listesinde Türkiye'den Nereler Var?

1946 yılında kurulan UNESCO, 16 Kasım 1972’de “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmesi” ile geçmişten günümüze ulaşabilmiş ve insanlığın ortak mirası kabul edilen doğal alan, kültürel yapı ve geleneksel ögeleri koruma ve tanıtma görevini üstlendi. Türkiye’nin 1982’de katıldığı sözleşme temelde kültürel ve doğal değerlerin sadece geleneksel bozulma değil, değişen sosyal ve ekonomik şartlar altında daha tehlikeli bir hale gelen çürüme, tahrip ve yok olma tehdidi altında bozuluş ya da yok oluşlarının tüm dünya milletleri için yoksullaşma anlamına geldiğini kabul ediyor. 

UNESCO miras komitesi raporuna göre güncel olarak “Dünya Miras Alanı” ilan edilen ve kültürel, doğal ve karma yapılardan oluşan 1154 değer mevcut.

Dünya Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme’ye 1982’de imzacı olan Türkiye, ilk defa 1985 yılında İstanbul’un tarihi alanları, Divriği Ulu Camii/Darüşşifası ve Göreme Milli Parkı/Kapadokya ile listeye dahil oldu. Günümüzde Türkiye’nin 17 kültürel, 2 karma olmak üzere toplam 19 tescilli miras alanı bulunuyor.

Dünya Miras Komitesi tarafından listeye katılan miras alanlarının yanı sıra bu listeye girmesi öngörülen ancak henüz adaylık süreci tamamlanmayan alanlardan oluşan geçici bir liste daha mevcut. Resmi miras listesi, üye devletler için ulusal envanter niteliğinde olan geçici listeden seçilerek belirleniyor. 179 ülkeden 1720 miras alanının yer aldığı UNESCO’nun Dünya Mirası Geçici Listesi’nde Türkiye’nin 84 miras alanı onaylanmayı bekliyor.

UNESCO, 1992’de uygulamaya koyduğu  Dünya Belleği Programı ile tarihi, kültürel ve sosyal belleği oluşturan belgelerin, savaş, doğal afetler ve sosyal koşullar ile ortadan kaybolma tehlikesine karşı insanlığın ortak değerleri olarak korunması adına önlem olarak dijital ortamda paylaşılmasını hedefliyor. Türkiye'nin Dünya Belleği Programında 7 farklı değeri var.

Somut olmayan kültürel mirası listesi yerel halk geleneklerinden oluşuyor. Bu değerler arasında ciddi olarak yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olanlar, 'acil koruma' kategorisine alınıyor. Türkiye, Somut Olmayan Dünya Mirası listesinde bir tanesi acil koruma kapsamında olan 21 değere sahip, Meddahlık, aşıklık, Karagöz, Nevruz, Semah gibi birçok geleneğin dahil olduğu liste, 'ıslık dili'ni acil koruma kapsamında tutuyor.

UNESCO 2004’te, çeşitli bölgelerden farklı gelir seviyesi ve nüfusa sahip şehirleri yaratıcı endüstriler alanında çalışmak üzere bir araya getirmek amacıyla Yaratıcı Şehirler Ağı’nı oluşturuldu. 72 Ülkeden 180 farklı üyesi bulunan Yaratıcı Şehirler Ağı’na Türkiye’den 7 şehir 4 farklı kategoride üye. 

Bu içeriğin ilk hali, Nisan 2019'da Settar Uğur Kurt tarafından hazırlandı.