Türkiye’de Emeğin Payı Son 12 Yılın En Düşüğünde

Türkiye’de asgari ücretin her belirlenme sürecinde en çok tartışılan konulardan birisi de çalışan maliyetleri oluyor. Son yılların en yüksek yıllık enflasyon oranları yaşanırken, son yıllarda çalışan maliyetlerindeki değişim ve bunun tüketici fiyat artışına etkisi en çok merak edilen konuların başında geliyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre emek maliyetlerinin, şirketlerin üretim değerlerine ve katma değere kıyasla son yıllarda gerileme eğiliminde olduğu görülüyor.

TÜİK her yıl Sanayi ve Hizmet İstatistikleri’ni yayımlıyor. 2022 Ağustos’ta yayımlanan ve 2021 yılını gösteren verilere göre, finans ve sigorta faaliyetleri hariç şirketlerin personel maliyeti 1,02 trilyon TL olarak kaydedildi. Bu süre içinde şirketlerin üretim değeri ise 9,85 trilyon TL oldu. 

İstatistiklere göre şirketlerin personel maliyetinin üretim değerine oranı yüzde 10,4’le son 11 yılın en düşük seviyesinde bulunuyor. Bu oran son 11 yılda en yüksek seviyesini yüzde 15 ile 2016 yılında görürken, en düşük yüzde 11,8 ile 2011’de yaşanmıştı.

Ekonomik faaliyete göre personel maliyetinin üretim değerine oranına bakıldığında en büyük farkın yüzde 2,2 ile “elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı” alanında olduğu görülüyor. Bu faaliyeti yüzde 5,2 ile “kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor” ve yüzde 7,2 ile “imalat” takip ediyor.

Üretim değerine en yakın orana sahip faaliyet ise %51,1 ile “eğitim”. Bu faaliyeti yüzde 33,4 ile “idari ve destek hizmet faaliyetleri” ve %28,5 ile “diğer hizmet faaliyetleri” takip ediyor.

TÜİK’in 26 Aralık 2022’de yayımladığı Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri’ne göre, emeğin toplam gelirden aldığı payda düşüş yaşandığı görülüyor. Programcılık ve yayıncılık faaliyetleri, finans ve sigorta faaliyetlerinin dışında tutulduğu veriye göre, şirketlerin katma değeri 2021 yılında 2,71 trilyon TL oldu. Personel maliyeti ise 1,02 trilyon TL olarak kaydedildi.

2021 yılına ait yüzde 37,16 oranı son 12 yılın en düşük seviyesine tekabül ediyor. 2009’dan bu yana bakıldığında 2019 yılından sonra emeğin payının katma değere oranla sert bir düşüş içinde olduğu gözlemleniyor. Son 12 yılda bu oranın en yüksek olduğu yıl ise yüzde 55 ile 2016 yılı.

DİSK-AR’ın Asgari Ücret Gerçeği 2023 raporuna göre, Türkiye’de özel sektörde asgari ücret civarında (yüzde 10 komşuluğunda) çalışanların oranı yüzde 64,7. Rapora göre, 2005 yılında aylık ücret ve maaş geliri asgari ücretin 2,2 katıyken, 2020 yılına gelindiğinde bu fark 1,7 katına gerilemiş bulunuyor.