TSK’nın Sınır Ötesi Harekatları

2019’un son günlerinden bu yana en sıcak konulardan biri Türkiye’nin Libya politikası. 2 Ocak 2020 Perşembe günü TBMM’de oylanan ve Türk askerinin Libya’ya gönderilmesine izin veren tezkere mecliste 332 oyla kabul edildi. Peki daha önceden TSK’nın düzenlediği sınır ötesi harekatlar ve meclisten geçen tezkereler hangileriydi?

Sınır ötesi harekât yapılabilmesi için TBMM’den bu operasyonlara izin veren tezkerelerin geçmesi gerekiyor. Sınır ötesi harekâtlarda kara operasyonları olabildiği gibi, sınırdan dışarı asker çıkartılmadan, havadan yapılan harekâtlar da söz konusu olabiliyor.

Sınır ötesine asker göndermeyi kapsayacak şekilde olan tezkerelerden onaylananlar arasında en eskisi 1950 yılında Kore savaşı için çıkarılanı. 6 Aralık 1950’de onaylanan tezkere ile Türkiye Kore’ye asker göndermişti. Kore tezkeresinin ardından, Kıbrıs’a asker gönderilmesine yol açan üç tezkere meclisten geçti. Bunlar; 16 Mart 1964, 17 Kasım 1967 ve 20 Temmuz 1974 tezkereleri.

Bunların dışında, Körfez Savaşı döneminde de meclisten üç tane sınır ötesi harekât tezkeresi alındı. Bu tezkerelerin tarihleri ise 12 Ağustos 1990, 5 Eylül 1990, 17 Ocak 1991 ve 25 Aralık 1996 idi.

Sınır ötesine asker gönderilmesi amacı ile alınan diğer tezkereler ise şunlar: 8 Aralık 1992’de Somali ve Bosna-Hersek; 20 Şubat 1997’de El-Halil’e; 10 Nisan 1997 ve 23 Temmuz 1998’de Arnavutluk; 8 Ekim 1998’de Kosova ve 10 Ekim 2001’de Afganistan.

İlgili dönemde kamuoyunun dikkatini bir hayli çeken bir diğer tezkere talebi ise, ABD’nin Irak’a yapacağı operasyona katılma amaçlıydı. Söz konusu tezkere TBMM tarafından reddedilince dünya ve Türkiye kamuoyunda oldukça ses getirmiş ve Türkiye-ABD ilişkilerinin seyrini değiştirmişti. 1 Mart tezkeresinde 264 kabul, 250 red, 19 çekimser oyu kullanıldı fakat 267 salt çoğunluğa ulaşılmadığından tezkere kabul edilmemiş sayıldı.

2006 yılında Kongo’da seçim güvenliğini sağlamak amacıyla oluşturulan uluslararası güce katılım amaçlı tezkere ve 2007 yılında Lübnan’da BM Geçici Görev Gücü’ne katılmak üzere askeri gönderilmesi tezkeresi de meclisten geçti.

TSK tarafından PKK’yı hedef alan sınır ötesi harekâtlar 1983 yılında başlatıldı. Terörle mücadele sürecinin bir parçası olan bu operasyonlar, Irak’ın kuzeyinde bulunan kampları ve bölgedeki peşmergeleri hedef aldı ve yıllar içinde TSK bu bölgeye pek çok hava ve kara harekâtı düzenledi.

1990’lı yıllara kadar, 3 büyük operasyon gerçekleşti. Bunlardan ilki 25 Mayıs 1983’te yaklaşık 5 bin askerin sınırdan 5 kilometre içeriye ilerlemesi idi. 2. operasyon 15 Ağustos 1986 tarihinde savaş uçaklarının Irak sınırının öte tarafındaki sığınakları bombalaması ile oldu. 3. operasyon ise 4 Mart 1987’de yine savaş uçaklarının bölgedeki kampları bombalamasıydı. 90’lı yıllarda ise toplamda 42 sınır ötesi operasyonu gerçekleşti. 1999 yılında da PKK lideri Abdullah Öcalan, Kenya’nın Nairobi şehrinde yapılan operasyonla yakalandı.

2000’li yıllarda da PKK’ya yönelik operasyonlar devam etti. 2000’li yılların başında pek harekât veya sınır dışı olay görülmese de 2007 yılında 1 Aralık, 16 Aralık, 17 Aralık, 18 Aralık, 22 Aralık ve 26 Aralık tarihlerinde hava operasyonları düzenlendi. Ayrıca bu harekât TSK’nın ilk sınır ötesi gece harekâtı da oldu. 2008 yılının 15 Ocak, 4 Şubat ve 21 Şubat tarihlerinde de hem hava hem de kara harekâtları düzenlendi. 17 Ağustos ve 19 Ekim 2011 tarihlerinde de hava harekâtları düzenlendi.

Türkiye’nin sınır ötesi operasyonlardan biri de 22 Şubat 2015’te yapılan Şah Fırat operasyonu oldu. Bu operasyonda Süleyman Şah Türbesi’nde bulunan 38 personeli ülkeye geri getirmek için 572 asker, 50 tank ve F-16’larla birlikte Suriye sınırlarından içeri girildi. 2016 yılında ise 18 ve 19 Mart tarihlerinde savaş uçakları ile PKK hedeflerine operasyon düzenlendi.

Türkiye 24 Ağustos 2016 sabahına ise Cerablus’a yapılan sınır ötesi harekât haberiyle uyandı. Cerablus’un IŞİD’ten temizlenmesi amacıyla başlatılan ve “Fırat Kalkanı” adı verilen operasyon sabah saat 4 sıralarında başladı.

TSK 8 Ekim 2017’de İdlib’de barış ve istikrarın sağlanması amacıyla ÖSO ile beraber “barış faaliyetlerine” başladığını açıkladı. Ayrıca bu operasyonun Astana’da Rusya ve İran ile yapılan görüşmeler sonucunda ve katılan ülkeler garantörlüğünde olduğu da kamuoyuna açıklanmıştı.

Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından yapılan bir başka sınır dışı operasyon ise “Zeytin Dalı Harekâtı” idi. 20 Ocak 2018’de Suriye’nin kuzeybatısında ÖSO ile beraber Afrin bölgesine düzenlenen operasyonun amacı ise ise PKK, PYD-YPG ve DEAŞ gibi örgütleri bölgeden uzaklaştırmak ve bölgedeki halkın güvenliğini sağlamak olduğu açıklandı. Bununla beraber TSK tarafından açıklanan rapora göre; 18 Mart 2018’de Afrin şehir merkezi kontrol altına alınmış, harekâtın başlangıcından itibaren ise 46 asker hayatını kaybetmiş, 3.603 terörist ise etkisiz hale getirilmişti.

Bunlara ek olarak 20 Ocak 2018’de başlayan Zeytin Dalı Harekâtı, 23 Eylül 2017’de mecliste kabul edilen tezkere uzatılma kararı çerçevesinde yapılmış. Ayrıca bu tezkere 2 Ekim 2014 tarihinde yapılan 298 kabul ve 98 ret oyu ile sonuçlanan tezkerenin de bir uzatması. 2014 yılında 55’inin AK Partili, 39’unun ise CHP’li olduğu toplam 139 milletvekilinin bu tezkere oylamasına katılmaması da kamuoyunda oldukça tartışılmıştı.

2019 yılında TSK’nın yapmış olduğu sınır ötesi operasyonlardan biri de Pençe Harekâtı. Pençe 1 harekâtı 27 Mayıs 2019’da Kuzey Irak’ta bulunan Hakurk’ta başlatıldı. Bununla birlikte Pençe 2 harekâtı da Kuzey Irak’ın Hakurk bölgesinde temmuz ayında gerçekleşmişti. Pençe 3 operasyonu ise 23 Ağustos 2019’da yine Kuzey Irak’ta fakat bu sefer Sinat ile Haftanin bölgeleri arasında başlatılmıştı. 2019 yılında yapılan Pençe harekâtları da 3 Ekim 2018’de mecliste kabul edilen Irak ve Suriye’deki terör saldırılarını bertaraf etmek ve milli güvenliği sağlamak adına olan tezkere uzatma kararı çerçevesinde düzenlenmişti.

Milli Savunma Bakanlığı tarafından 9 Ekim 2019’da yapılan açıklamada; Türkiye hudutlarının güvenliğini sağlamak, sınırlarda terör koridoru oluşmasını engellemek amacıyla, DEAŞ, PKK, PYD, YPG gibi örgütleri etkisiz hale getirmek için “Barış Pınarı Harekâtı” başlatıldığı duyuruldu. Suriye’nin konumlanan Suriye Demokratik Güçleri’ne karşı başlatılan bu harekâtın amacı bu güçlerin bölgeden uzaklaştırılması, 30 km derinliğinde bir güvenli bölge oluşturulması ve Türkiye’deki bazı Suriyeli sığınmacıların bu bölgelere yerleşmesi olarak açıklanmıştı.

Son zamanlarda gündemi en çok meşgul eden konuların başında ise Türkiye’nin Libya’ya asker göndermesi geliyor. 2 Ocak’ta TBMM’de yapılan Libya’ya Asker Gönderme Tezkeresi 332 oy ile kabul edildi. Bununla birlikte yapılan oylamada 183 red oyu çıkarken 74 milletvekili ise oylamaya katılmadı. Ayrıca 281 AK Parti milletvekili kabul oyu verirken 9 AK Parti milletvekili oylamaya katılmadı. CHP’li 129 milletvekili red oyu kullanırken 10’u oylamaya katılmadı. HDP’de ise 42 milletvekili oylamaya katılım göstermedi, 19’u ise red oyu kullandı.