Sosyal Medya Platformları Yanlış Bilgiye Karşı Ne Yapıyor?

Dijital kaynakların televizyon, gazete ve dergi gibi fiziksel kaynakların yerini aldığı ve sosyal medyanın da sık sık haberlere ulaşma amacıyla kullanıldığı günümüzde, çeşitli platformlarda karşılaşılan yanlış ve yanıltıcı bilgiler sorunu gitgide daha önemli hale geliyor. Covid-19 salgının da gösterdiği üzere, yanlış ve yanıltıcı bilgilerin yayılması, toplum için tehlikeli hale gelebiliyor. Reuters 2020 Dijital Haber Raporu’nda, 40 farklı ülkeden 80 bin kişilik örneklemin %56’sı “internet ortamındaki haberlerde neyin doğru neyin yanlış olduğu konusunda endişeli olduğunu” belirtmişti. Rapora göre, internet ortamında yanlış ve yanıltıcı bilginin kanalları konusunda dünya genelindeki fikirlere bakıldığında ise en büyük sorumlunun %40 oranla sosyal medya olduğu görülüyor. Ankette Türkiye’deki katılımcılar ise Facebook’u yanlış veya yanıltıcı haber konusunda en endişe verici platform olarak tanımlıyor. Peki yanlış/yanıltıcı bilginin yayılma alanı olan sosyal medya platformları bu sorunun önüne geçmek için ne gibi mekanizma ve politikalardan yararlanıyor?

Facebook’un Topluluk Kuralları sayfasında yanlış bilgi ile mücadele kısmında yer alan ifadeler şu şekilde:

IFCN sertifikalı Doğruluk Payı da Mayıs 2020'den beri Facebook'un doğruluk kontrolü programında Türkiye bölgesi dahilinde sosyal medya paylaşımlarının analizini yapmayı sürdürüyor.

Doğruluk kontrolü kuruluşlarının hangi noktada sürece dahil olduğu aşağıdaki şemada görülebilir:

Seçime katılımı etkilemeye çalışmayan, dikkate değer bir şiddet tehdidi içermeyen ve Facebook Topluluk Standartları’nı ihlal etmeyen; ancak yanlış bilgi içerme ihtimali olan içerikler, doğruluk kontrolü platformlarına aktarılıyor. Doğruluk kontrolü platformlarının içeriğe uygulayabileceği birkaç değerlendirme seçeneği şu şekilde:

● Doğruluk kontrolü platformları tarafından “yanlış” veya “kısmen yanlış” olarak işaretlenen gönderilerde, içeriği paylaşana konu ile ilgili uyarı bildirimi gönderiliyor. ● Gönderinin sahibi olmayan kişilere ise söz konusu içeriği paylaşılırken uyarı çıkıyor. Ek olarak, içeriğin üzerinde içeriğin yanlış olduğuna dair bir işaret çıkıyor ve kullanıcılar içeriği yine de görmek istiyorsa tekrar tıklamaları gerekiyor. ● Kullanıcılara içeriğin neden yanlış olduğuna dair yapılan analize ulaşmaları için de konulan buton, onları üçüncü parti doğruluk kontrolü platformlarına yönlendiriyor. ● Facebook'ta bir şey yanlış veya kısmen yanlış olarak değerlendirilirse, aynı içerik Instagram'da yayınlanırsa otomatik olarak aynı şekilde etiketleniyor. ● Instagram’da sık sık yanlış bilgi paylaştığı tespit edilen hesapların paylaştığı içerikler “Keşfet” ve hashtag bölümlerinden kaldırılarak çok kişi tarafından görüntülenmesi engelleniyor.    

Bir içerik Instagram’da “yanlış” veya “kısmen yanlış” olarak işaretlendiğinde de karşımıza benzer bir uyarılar dizisi çıkıyor:

Facebook'un "Facebook'un doğruluk denetleyici derecelendirmeleri uygulaması" sayfasında bir sayfanın üst üste yanlış içerik paylaşımı yapmasının yaptırımları ise şu şekilde özetleniyor:

Twitter’ın Topluluk Kuralları sayfasında hangi eylemlerin bir tweetin etiketlenmesine ya da kaldırılmasına neden olacağı sıralanmış. Bu konuda gözetilen temel kategoriler şu şekilde:

● İçeriğin yapay/değiştirilmiş olması,● İçeriğin aldatıcı bir biçimde paylaşılmış olması ve/veya ● Söz konusu içeriğin kamu güvenliği gibi zararlara yol açıp açmayacağı.

Covid-19’a ilişkin yanlış ve yanıltıcı bilgiler veren tweetlere de benzer bir politika uygulanıyor. Aşağıdaki özelliklere sahip tweetler, Twitter tarafından etiketlenebilir ve/veya tamamen silinebilir.

Twitter’ın yanlış ve yanıltıcı bilgi yayması sebebiyle bir hesabı askıya alma prosedürü ise şu şekilde özetlenmiş:

Bir tweetin etiketlenmesi ise aşağıdaki sonuçlara sebep oluyor:

● Söz konusu içeriğin Twitter ürününde görüldüğü yerlere bir uyarı işareti ekleyebilir, ● Söz konusu içeriği paylaşmadan veya beğenmeden önce kullanıcılara bir uyarı gösterebilir, ● Söz konusu içeriğin Twitter'da görünürlüğünü azaltabilir ve/veya önerilmesini engelleyebilir,● Bir Twitter Anı veya açılış sayfasında olduğu gibi ek açıklama veya aydınlatma metinlerine bağlantı verebilir.

Twitter’ın resmi blog sayfasında 25 Ocak 2021 tarihinde yapılan açıklamaya göre yanlış/yanıltıcı bilgi ile mücadeleye “Birdwatch” adını verdiği yeni bir araç kullanmaya başlanıyor. Açıklamada yer alan bazı ifadeler şu şekilde:

“Birdwatch” aracı Ekim 2020’de pilot olarak uygulanmaya başlandı ve ABD’deki kullanıcılar için aktive edildi. Sistem özet olarak şöyle çalışıyor:

● Birdwatch, Wikipedia kullanıcılarının aşina olduğu kitle kaynak kullanımını (crowdsourcing), Reddit'in yayınlarda kullandığı oylama sistemine benzer derecelendirmelerle birleştiriyor. ● Kullanıcılar, tweetlere yanıltıcı veya yanlış olarak işaretleyerek notlar yazabilecek ve tweetle ilgili bilgi verecek bilgi kaynaklarına dair bağlantılar ekleyebilecek. ● Programın önemli bir parçası olarak birbirlerinin notlarını da değerlendirme olanakları olacak.Twitter bu derecelendirmeleri, en yararlı notları listenin en üstüne koymak ve Birdwatch kullanıcılarının profillerini itibarlı hale getirmek için kullanacak. ● Bu pilot aşamada, Birdwatch notları yalnızca Twitter'ın ayrı bir bölümünde görünecek. Buradaki amaç Birdwatch'ı Twitter'ın ana platformunun bir parçası yapmak. ● Birdwatch’a katkıda bulunmak için şartlar Twitter’da doğrulanmış bir telefon numarası ya da e-posta ile hesap sahibi olmak, iki aşamalı kimlik doğrulamasını yapmış olmak ve yakın zamanda Twitter Topluluk Kuralları’nı ihlale girecek bir davranışta bulunmamak. Bu şartlara uyan kullanıcılar, pilot sürüme dahil olmak için başvuru yapabiliyor.

Ancak çeşitli doğruluk kontrolü platformları, bir tweetin doğruluğunu kitlelerin kontrol etmesindeki olası sıkıntıları da gündeme getiriyor. En sık yöneltilen eleştirilerden biri Twitter’ın doğruluk kontrolünde bu konuda tecrübeli platformlara değil, kullanıcılara yönelmesinin, tweetlerin derecelendirmelerinde güvensizlik yaratma ihtimali. Kim olduğu belli olmayan bir grubun etki sahibi olduğu bu süreçte yanlış bilgi tüketicilerinin ikna edip edilemeyeceği tartışma konusu. Twitter ise bu konuda pilot sürümde hem nicel hem nitel testler yaptığını söylüyor.

WhatsApp, bir mesajın tek seferde 5 ayrı sohbete iletilmesine izin veriyor. Bir ileti beş veya daha fazla sohbet zincirinden iletildiğinde, çift ok simgesi ve “Birçok kez iletildi” etiketi ile görüntülenir. “Birçok kez iletildi” etiketine sahip mesajlar, bundan sonra tek seferde yalnızca bir sohbete iletilebilir. Bu politikayla WhatsApp söylentilerin, viral mesajların ve sahte haberlerin yayılmasını yavaşlatmayı amaçlıyor.

YouTube Topluluk Yönergeleri’nde yer alan kurallara uymayan kullanıcıları uyarı ve ihtar sistemiyle takip ediyor. “Spam ve aldatıcı uygulamalar” kategorisine giren davranışlardan bazıları şu şekilde:

Youtube’da COVID-19’a ilişkin yayınlanmasına izin verilmeyen yanlış bilgilerin detaylılığı ise, salgınla ilgili üretilen yanlış haber ve komplo teorilerinin çeşitliliğini hatırlatır nitelikte:

YouTube, yukarıda bahsedilen yanlış/yanıltıcı bilgi ve söylentiler ile mücadele politikasında “ihtar sistemi” uyguluyor. Eğer bir kullanıcı 90 gün içinde 3 ihtar alırsa, bu durumda YouTube söz konusu hesabı kalıcı olarak kapatıyor. Bunun yanı sıra, verilen her ihtar 90 gün süreyle etkin kalıyor.

Kısa video platformu TikTok’un Topluluk Kuralları sayfasında içerik kaldırma politikasına dair yer alan ifadeler şu şekilde:

TikTok’ta hangi tür içeriklerin bu yanlış/yanıltıcı bilgi olarak sayılacağı şu şekilde özetlenmiş:

TikTok’un yanlış ve/veya yanıltıcı bilginin yayılmasını önlemek için aldığı önlem ve politikalar şu şekilde:

● Yanlış veya yanıltıcı içeriklerin yanı sıra yanlış bilgi yayan hesapları belirlemek ve kaldırmak için çalışan özel eğitimli ekiplerle çalışıyor. ● Kullanıcılar ayrıca uygulama üzerinden TikTok’a yanlış bilgi ihbarı bildirebiliyor. ● Politifact, Lead Stories ve SciVerify gibi doğruluk kontrolü platformlarıyla çalışıyor. Ancak TikTok'un anlaşmalı olduğu doğruluk kontrolü kuruluşları sayıca görece az ve yalnızca bazı ülkeleri kapsıyor.

● Doğruluk kontrolü sonuçsuz kalırsa, yanlış bilgilerin yayılma potansiyelini azaltmak için içeriğin herhangi birinin “Sizin İçin” isimli ana sayfa kısmında görüntülenmesini sınırlanıyor.