Depremde Telefon Kullanımı

23 Nisan 2025’te İstanbul korku dolu anlar yaşadı ve deprem gerçeği ile bir kez daha yüzleşti. Merkezi Marmara Denizi’nin Silivri açıkları olan ve 6.1 Mw büyüklüğünde meydana gelen deprem İstanbul’un doğal afetler karşısındaki çaresizliğini, deprem toplanma alanlarının yeterli olup olmadığı tartışmalarını da tekrar başlattı. Gerçekleşen depremin ardından 184’ten fazla artçı sarsıntı meydana geldi ve artçılar seyrek hale gelse de 25 Nisan itibarıyla devam ediyor. Depremle ilgili konuşulan bir başka bir konu ise gelişen teknolojiyle beraber kullanılmaya başlayan erken uyarı sistemleri ile afet sonrası kullanılabilecek yardımcı uygulamalar oldu.

Google, 2020 yılında telefonları bir sismograf gibi kullanıp depremi birkaç saniye önce haber verebileceği bir projeyi tanıttı. Google bunun için telefonların içerisinde yer alan ivme ölçer sensörünü kullanıyor. Amerika Birleşik Devletleri için ise Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu ile birlikte geliştirilen, 1675 sismik sensörden oluşan Shake Alert sistemi kullanılarak Android kullanıcılarına bildirim gönderiyor.

ABD dışı yerleşim yerlerindeki sistemi açıklayan Google, sarsıntı hisseden telefonun deprem tespit sunucusuna bir sinyal gönderdiğini, bu sinyal içerisinde sarsıntının yaşandığı yerin kaba konumunun yer aldığını belirtiyor. Sunucu bir deprem olup olmadığını algılayabilmek için telefonlardan gelen sinyali birleştiriyor ve deprem bölgesine yakın Android kullanıcılarına 4,5 ve daha büyük depremleri bildirim gönderiyor. Google bulunduğunuz konuma göre depremden birkaç saniye önce ya da deprem anında bildirim gönderebileceğini ifade ediyor.

Google, Deprem bildirimlerini Pixel Launcher’ın ‘Bir Bakışta’ bölümünde de görünür kılarak kullanıcıları bilgilendiriyor. Google aynı zamanda sarsıntı hisseden kişiler için Google’da ‘Yakınımdaki deprem’ sorgulaması yapıldığında deprem uyarı sistemi sayfasının açıldığı bir pencere ile kullanıcıları karşılıyor.

Android telefonlarında deprem uyarı sistemini açmak için sırasıyla Ayarlar, Güvenlik ve Acil Durum, Deprem Uyarıları yönergelerini takip etmek gerekiyor. 

IOS kullanıcıları için ise henüz sistem ayarlarında böyle bir uygulama bulunmuyor. IOS kullanıcıları erken uyarı alabilmek için App Store üzerinden alternatif uygulamalara göz atmak zorunda.

Deprem Ağı da bu uygulamalardan bir tanesi olarak öne çıkıyor. 100 lira market fiyatının yanında 50 lira da uygulama içi satın alması bulunan uygulamayı İtalya'daki Bergamo Üniversitesi'nde istatistik alanında profesör olan Francesco Finazzi geliştirdi. Uygulama, Google’ın kullandığı mantığın aynısını kullanıyor. Deprem Ağı, Google’ın uyarı sistemi gibi sisteme entegre ve ücretsiz olmadığı için kendisine bir dezavantaj da sağlıyor.

Hem IOS hem de Android kullanıcılarının kullanabileceği başka bir uygulama ise Kaliforniya Üniversitesi’nin geliştirdiği myShake uygulaması. Uygulamanın birçok özelliği ABD dışında çalışmasa da anlık sismik ölçeri sayesinde yaşanan depremin telefonunuz tarafından bölgenizde kaç büyüklüğünde hissedildiğini ölçmenize yarayabilir.

Günümüz akıllı telefonlarında belirlediğiniz kişilere SOS bildirimi atabileceğiniz kısayol ayarları mevcut olarak geliyor. Android işletim sistem, olan telefonlarda SOS bildirimini ayarlayabilmek için Ayarlar kısmından Güvenlik ve acil durum bölümüne geçmeniz gerekiyor. Bu kısımda kendinize ait tıbbi bilgileri ve acil durumda iletişime geçilecek yakınlarınızın bilgilerini kaydedebilirsiniz. Öte yandan, Acil yardım ayarı açıldığında ise güç düğmesine arda arda 5 kez bastığınız zaman telefonunuzu acil durum moduna sokabilirsiniz. Acil durum modunda ise 112’yi arayabilir, yakınlarınıza otomatik bilgi gönderebilir, otomatik video kaydı alabilirsiniz.

iPhone kullanıcılar ise telefonlarındaki sağlık uygulamasına girerek kendileri ile alakalı bilgileri doldurabilir. Sırasıyla, Ayarlar, Acil SOS bölümüne girildiği zaman ise 112’yi aramak için güç düğmesi kısayolu atama ayarı yapılabilir, acil durumda ulaşılacak kişilerin bilgileri doldurulabilir.

Her iki işletim sistemi için de sistem uygulamaları dışında kullanılabilecek farklı uygulamalar da mevcut. AKUT’un Güvendeyim uygulaması da bu uygulamalardan birisi. Uygulamayı Android ya da IOS telefonunuz için indirdikten sonra uygulamanın ayarlar bölümünden kendi bilgilerinizi ve mesaj iletmek istediğiniz kişilerin telefon numaralarını kaydettikten sonra herhangi bir afet durumunda ana sayfadaki ‘Güvendeyim’ tuşuna tıkladığınız zaman Adınız, konum bilginiz ve ayarlar kısmında belirlediğiniz taslak mesajı, belirlediğiniz telefon numaralarına SMS yoluyla iletilmiş olacak.

Afet durumlarında kullanılabilecek bir diğer uygulama ise AFAD Acil. Uygulamaya telefon numaranız ve T.C kimlik numaranız ile kaydolmanız gerekiyor. Kayıt işleminin ardından uygulama konumunuza göre size en yakın toplanma alanını otomatik seçip rota oluşturur. Uygulama üzerinden ‘Yaralıyım’, ‘Enkaz Altındayım’, ‘Kayboldum’, ‘Yakınıma Ulaşamıyorum’ gibi seçenekleri seçip acil arama başlatabilirsiniz.

GSM operatörlerinin çöktüğü ve arama yapmanın da, mesajlaşmanın da, internete girmenin de mümkün olmadığı durumlarda mesaj gönderebileceğiniz bir uygulama arıyorsanız, Bridgefy bu durumlar için kullanılabilir. Bluetooth bağlantısı üzerinden 100 metreye kadar mesaj gönderme kapasitesine sahip olan Bridgefy, kendi kullanıcıları arasında bir mesh ağı oluşturarak mesajı daha uzak mesafelerdeki cihazlara da iletebileceğini ifade ediyor. Telefonların Bluetooth ve Wi-Fi antenlerini kullandığını belirten Bridgefy, aynı zamanda diğer uygulamaların da kendi kütüphanesini kullanmasına izin vererek çevrimdışı mesajlaşmanın yaygınlaşmasına yardımcı oluyor.