2025’i Anlatan Kelimeler

Yılın kelimeleri, çeşitli kurumlar tarafından belirlenen ve o yıla damga vuran temaları veya olayları özetleyen kelimelerden oluşuyor. Bu kelimeler, yılın karakteristik özelliklerini yansıtabiliyor veya toplumsal, kültürel ve siyasi atmosferi özetleyebiliyor. Dünya genelinde birçok ülke, uzun yıllardır bu kelime seçimlerini kamuoyuyla paylaşıyor.

Örneğin Almanya’da yılın kelimesi ilk kez 1971 yılında seçilmiş ve 1977 yılından itibaren düzenli olarak her yıl belirlenmeye devam ediyor. American Dialect Society ise 1990 yılından beri ABD’de yılın kelimesini belirleyen önemli kurumlardan biri. Ayrıca Avusturya, Lihtenştayn ve İsviçre gibi ülkeler de kendi yılın kelimesi seçimlerini yapıyor. Bunun yanı sıra, Oxford, Cambridge, ve Dictionary.com gibi dil otoriteleri de her yıl seçtikleri kelimeleri kamuoyuyla paylaşarak yılın ruhunu ve dilin evrimini yansıtıyor.

Oxford’a göre 2025’i en iyi anlatan kelime “Rage Bait” (Öfke Tuzağı) oldu. 2025 yılının haber döngüsünün sosyal karışıklıklar, çevrimiçi içeriğin düzenlenmesi konusundaki tartışmalar ve dijital refahla ilgili endişelerle domine edildiğini belirten Oxford, çevrimiçi etkileşim ve etik sorunlar nedeniyle “Rage Bait” kelimesini seçtiğini açıkladı. Oxford’un elindeki verilere göre bu kelimenin kullanım sıklığı son bir yılda 3 kat arttı.

Rage bait (öfke tuzağı), şiddetli bir öfke patlaması anlamına gelen "rage" (öfke) ve çekici bir yiyecek parçası anlamına gelen "bait" (yem) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor. Her iki terim de Orta İngilizce dönemine kadar uzanıyor. Etimolojik olarak ilişkili "clickbait" (tıklama tuzağı) ile yakın bir paralellik gösterse de, "rage bait" öfke, anlaşmazlık ve kutuplaşmayı uyandırmaya daha fazla odaklanıyor.

Rage bait terimi, ilk olarak 2002 yılında Usenet'te bir gönderide, başka bir sürücünün geçmek için sinyal vermesine karşı sürücünün gösterdiği belirli bir tepki türünü tanımlamak için kullanıldı ve kasıtlı tahrik fikrini ortaya attı. Bu kelime daha sonra, viral Twitter gönderilerini tanımlamak için kullanılan internet argosuna dönüştü ve genellikle platformlar, içerik üreticileri ve trendler gibi çevrimiçi olarak yayınlanan içeriği belirleyen tüm ağları eleştirmek için kullanıldı.

Avustralya merkezli Macquarie Sözlük, 2025 yılının kelimesi olarak “AI Slop” ifadesini seçti. Macquarie Sözlük “AI slop” kelimesini üretken yapay zekâ tarafından oluşturulan, genellikle hatalar içeren ve kullanıcı tarafından talep edilmeyen düşük kaliteli içerik" olarak tanımlıyor. Slop kelimesi tek başına kullanıldığında hayvanlara verilen yemek artığı anlamına geliyor. 

Kalitesiz yapay zekâ içeriğini tanımlamak için ilk dönemlerde AI Çöpü anlamına gelen “AI Garbage” veya AI Kirliliği anlamına gelen “AI pollution” kelimeleri kullanıldı. Ancak 4chan, Hacker News ve YouTube gibi platformlarda AI Slop kullanılmaya başladı. 

Slop kelimesinin kalitesizliği vurgulaması için çalışma yapanlardan birisi de İngiliz geliştirici Simon Willison oldu. Hayatın her alanında yapay zeka araçlarından yardım alan kişiler için ise ‘Slapper’ kelimesi internet argosunda kullanılmaya başladı. Reddit gibi topluluklarda ise yapay zeka araçlarını özensiz, dikkatsiz veya kalitesiz içerikler için kullanan kişilere “AI Slopper” denmesi için öneriler bulunuyor.

Cambridge, 2025 yılını tanımlamak için “parasocial” kelimesini seçtiğini açıkladı. Parasocial, bir kişinin, tanımadığı ünlü bir kişi, kitap, film, TV dizisi vb. karakterleri veya yapay zeka ile arasında hissettiği bağlantıya verilen isim olarak açıklanıyor. Cambridge Sözlük insanların ünlü kişiler, influencerlar ve yapay zekâ sohbet robotlarıyla kurduğu tek taraflı parasosyal ilişkilere olan ilginin artması sebebiyle 2025 yılının kelimesinin parasocial olduğunu belirtiyor. 

Taylor Swift’in ve Travis Kelce’nin nişanlandıklarını açıkladıklarında, çoğu hayranın onları hiç tanımamasına rağmen şarkıcı ve Amerikan futbolcusuyla derin bir bağ hissetmesi, ChatGPT ya da başka yapay zekâ robotlarıyla kurulan arkadaşlık ve romantik ilişkiler parasosyal durumlara örnek gösterilebilir.

IShowSpeed takma adını kullanan dünyaca ünlü yayıncı Darren Jason Watkins Jr.’ın Twitch platformu üzerinde yaptığı yayınlara arada sırada Vanessa isimli bir kadın katılım gösteriyordu. Speed’in hayranları ise bu ikiliyi birbirlerine yakıştırıyordu. Haziran 2025’te X platforumu üzerinde ‘Wait’ takma adını kullanan bir hayranı ikilinin özel hayatı hakkında uzun bir gönderi zinciri yayınladı. Bu zincirde ikilinini hayatıyla alakalı pek çok varsayım yer alıyordu. Gönderiyi gören IShowSpeed ise kullanıcıyı anında engelledi. Cambridge Sözlük, bu olayın ardından, sözlükteki ‘Parasocial’ aramalarının ciddi bir şekilde arttığını ifade ediyor.

Türkiye’de de 2025 senesinde Parasosyal kelimesine örnek verilebilecek durumlar yaşandı. Şarkıcı Ece Seçkin geçtiğimiz aylarda sosyal medyada yaptığı paylaşımda bir hayranı tarafından 4 yıldır takip edildiğini, taciz edildiğini, hayranının kendisi ve eşini tehdit ettiğini sosyal medya üzerinden paylaştı. 

Bir başka örnekte ise oyuncu Çiğdem Batur’u sosyal medya üzerinden sürekli taciz eden bir hayran vakası dikkat çekiyor. Bu tür olaylar, kadın cinayetlerinin sıkça yaşandığı Türkiye’de kadın sanatçılar için zaten var olan güvensizlik duygusunu daha da artırıyor.

Cambridge Üniversitesi Deneysel Sosyal Psikoloji Profesörü Simone Schnall Cambridge Sözlük’e yaptığı açıklamada, “Ana akım ve geleneksel medyaya olan güven azaldıkça, insanlar otorite olarak bireysel kişiliklere yöneliyor. İçeriklerini tüketmek için uzun saatler harcadıklarında, onlarla parasosyal bağlar kurarak, onları yakın arkadaşlar, aile üyeleri veya kült liderleri gibi görüyorlar. Bir influcerın çok fazla takipçisi olduğunda, insanlar onun güvenilir olduğunu varsayıyor. Bu durum, insanların parasosyal bağ kurdukları kişileri 'tanıdıkları', onlara güvenebildikleri ve hatta aşırı sadakat gösterebildikleri hissine yol açıyor. Oysa bu tamamen tek taraflı bir durum.” dedi.

Collins İngilizce Sözlük, 2025 yılını en iyi anlatan kelime olarak “Vibe Coding” sözcüğünü seçti. Vibe Coding, yapay zekaya kod yazdırarak yazılım geliştirme işine verilen isimdir. Colins bu terimin Tesla'da Yapay Zekâ Direktörü ve OpenAI'nin kurucu mühendisi olan Andrej Karpathy tarafından, yapay zekânın yaratıcı çıktıyı nasıl mümkün kıldığını ve kendisinin "kodun varlığını bile unutabileceğini" anlatmak için popüler hale getirildiğini ifade ediyor.

Yapay zeka araçları kodlama bilmeyen insanların bile yazılım geliştirmesini mümkün kıldı. Ancak bu araçlarla üretilen kodlar mükemmel çalışmıyorlar ve hatasız değiller. Collins'in Genel Müdürü Alex Beecroft, vibe coding’in "dilin teknolojiyle birlikte nasıl geliştiğini mükemmel bir şekilde yansıttığını" belirtti.