Videonun Sovyetler Birliği’nin Dağılmasından Sonra Terk Edilen Bir Uzay Üssünü Gösterdiği İddiası Doğru mu?

Soğuk Savaş yıllarıyla (1947-1991) birlikte Sovyetler Birliği, bugün hâlâ etkisini sürdüren güçlü bir “gizem” anlatısının parçası haline geldi. Kapalı rejim yapısı ve sınırlı bilgi akışı gibi faktörler zamanla terk edilmiş şehirler, gizli askeri tesisler ve yarım kalmış mega projeler gibi sayısız mitin üretilmesine zemin hazırladı. Uzay çalışmaları da bu anlatıların en önemli başlıklarından biri. Sputnik’ten Yuri Gagarin’e uzanan Sovyet uzay programı, hem gerçek başarılar hem de kamuoyuna hiç açıklanmayan projelerle anılıyor. Bu belirsizlik ortamı, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından görüntülendiği söylenen terk edilmiş uzay üssü veya gizli tesis gibi içeriklerin sosyal medyada hızla karşılık bulmasını sağlıyor. 

İlgili gönderide yer alan video da Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra terk edilen bir uzay üssünü gösterdiği iddiasıyla dolaşıma girmiş. Gönderiye gelen yorumlardan da kullanıcıların bir kısmının görüntülerin sahte olduğunu düşündüğü görülüyor. Videonun kaynağını araştırmadan önce Sovyetler Birliği’nin uzay macerasına bir göz atmakta fayda var.

Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği, uzay yarışında rakiplerine üstünlük sağlamak için büyük yatırımlar yapmıştı. Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü 1955’te bir kıtalararası balistik füze test sahası olarak kurulmuş ve kısa sürede uzay programının merkezi haline gelmiş. Dünyanın ilk yapay uydusu olan Sputnik‑1, 4 Ekim 1957’de, hem dünya yörüngesinde gezen hem de uzaya giden ilk insan olan Yuri Gagarin ise 12 Nisan 1961’de buradan fırlatılmış. Sovyetler Birliği, ABD’den farklı olarak tek bir sivil uzay ajansı kurmadı. Projeler Komünist Parti’nin politbürosu tarafından yönetilen tasarım büroları ve bakanlıklar aracılığıyla yürütülüyordu. Gizlilik nedeniyle ülkenin kuzeyinde yer alan Plesetsk’te ikinci bir fırlatma sahası kurulmuş. Demiryoluyla erişilebilir ve gözlerden uzak olan bu üssün varlığı ancak 1983’te resmen kabul edilmiş. 

Moskova yakınlarındaki Yıldız Şehir (Zvezdny Gorodok) olarak bilinen Yuri Gagarin Kozmonot Eğitim Merkezi ise 1960’ta açılmış. Bu eğitim merkezi yıllar içinde 400’den fazla astronot ve kozmonotu eğiterek dünyanın en eski insanlı uzay uçuşu eğitim tesisi haline gelmiş. Ancak 1960’lardan kalma binaları günümüzde yıpranmış durumda ve 2009’da askeri kontrolden Roskosmos’a devredilmiş. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından ekonomik sorunlar ve ilgisizlik, Baykonur’daki Buran uzay mekiği hangarının 2002’de çökerek tek uçuş yapmış mekiği yok etmesi gibi trajik olaylara yol açmış. Bugün Baykonur hâlâ fırlatmalar için kullanılsa da, bazı Sovyet tesisleri ve uzay araçları kaderine terk edilmiş durumda.

X gönderisinde paylaşılan video için ise öncelikle arama motoruna anahtar kelimeler yazarak arama yapmakta fayda var. Bu aramanın sonuçları arasında “Creepy Soviet Space Shuttles Are Sitting in a Kazakhstan Desert” başlıklı bir National Geographic yazısı ile karşılaşılıyor. “Ürkütücü Sovyet Uzay Mekikleri Kazakistan Çölünde Öylece Duruyor” şeklinde Türkçeye çevrilebilecek bu yazıda, Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü’nde bir hangarda terk edilmiş halde duran Sovyet yapımı uzay mekiklerinin hikayesini ve bunların Sovyetler’in ABD ile rekabet etmek için yürüttüğü ancak ekonomik ve siyasi nedenlerle yarım kalan uzay programının kalıntıları olduğu anlatılıyor. Yazının başında ayrıca bir videoya yer verilmiş. 2:01 dakikalık videonun 1:06 dakikasından itibaren, X’te paylaşılan görüntülerin aynısı olduğu görülüyor:

Özetle, iddiada paylaşılan görüntüler, National Geographic tarafından yayınlanmış, terk edilmiş bir uzay üssünü gösteriyor.