Bir Viking Askerinin Ayasofya'nın Duvarına Yazı Kazıdığı İddiası Doğru mu?

Sosyal medya platformlarında tarihî bilgilerle ilgili yanlış paylaşımlar ve bağlamından koparılmış içerikler oldukça yaygın. Özellikle kullanıcılara ilginç geleceği düşünülen bilgiler, yüksek etkileşim elde etmek amacıyla sıkça dolaşıma sokuluyor. Ancak ilgi çekici bir bilginin kulağa tuhaf gelmesi, onun mutlaka yanlış olduğu anlamına gelmez. İddiaların doğru olup olmadığını tespit etmek ise çoğu zaman oldukça kolay.

İlgili gönderide yer alan bilgiye göre, 9. yüzyılda Ayasofya’yı ziyaret eden bir Viking askeri, üst kattaki mermer korkuluklardan birine Runik harflerle “Bunu Halvdan kazıdı” yazmış. İlk bakışta şüpheli bir iddia gibi göründüğü için sosyal medya kullanıcıları bilginin doğruluğundan emin olamamış. Ancak gönderide aktarılan bilgi doğru.

İddia yer alan yazı, Ayasofya’nın üst galerisindeki bir mermer korkuluk üzerinde yer alıyor ve kaynaklarda “Halvdan buradaydı” veya “Bunu Halvdan kazıdı” şeklinde yorumlanıyor. Adını yazıtta okunabilen "-ftan" kısmından alıyor. Yazının tam çevirisi kesin olmamakla birlikte, Runik karakterlerle yazıldığı ve 9. yüzyıla tarihlendiği genel kabul görüyor. Bir Viking askeri tarafından mermere kazınan bu yazı için muze.gen.tr’de şöyle bir açıklama yapılmış:

“Güney galerinin ortasındaki mermer korkuluklarda bir Viking yazıtı vardır. 9. yüzyıla tarihlenen bu yazıtta 'Halvdan buradaydı' ifadesi yer almaktadır. Yazıtın, Doğu Roma döneminde orduda paralı asker olarak görev yapan bir Viking askeri tarafından oyulmuş olduğu düşünülmektedir. Muhtemelen, Ayasofya Camii'nin içinde keşfedilmeyi bekleyen Viking çağından kalma ek runik yazıtlar olabilir.”

Yazının sahibi olduğu düşünülen Halvdan, büyük olasılıkla Vareg Muhafızları’nın bir üyesiydi. Bu özel muhafız birliği, Bizans İmparatorluğu’nun özellikle 10. yüzyıldan itibaren İskandinav kökenli paralı askerlerden oluşan seçkin koruma gücüydü. Varegler, sadakatleri ve savaş yetenekleriyle tanınıyor ve sarayın güvenliğini sağlamakla görevlendiriliyorlardı. Halvdan hakkında başka bir kayıt veya bilgi bulunmuyor. Ayasofya’daki bu kazıma ise Vikinglerin Bizans’taki varlığını gözler önüne seren önemli bir tarihi detay olarak değerlendiriliyor.

Ayasofya’da en az iki Runik yazıt yer alıyor. İkisi de muhtemelen Viking Çağı sırasında Konstantinopolis’e gelen Vareg Muhafızları tarafından kazınmış. İlk olarak 1964’te güney galerideki bir korkulukta bulunan ve bu iddiada da ele alınan “Halvdan Yazıtı”. 1975’te kuzey galeride keşfedilen ikinci yazıtta ise “ari:k” diye bir ifade okunmuş. Bu yazının bir Viking ismi olan “Ári”ye ait olduğu düşünülse de, yorumlarda farklılıklar mevcut. Ayrıca 1997 yılında Ayasofya’da olası beş farklı Runik yazı daha kopyalanmış ve Norveç Runik Arşivi’ne iletilmiş. Bu da Ayasofya’da hâlâ keşfedilmeyi bekleyen başka Viking yazıtları olabileceğini gösteriyor.