2020 Yılı, Tüm Zamanların En Sıcak Yılı mı Olacak?

Facebook’ta “Yemek Tarifleri Sitesi” isimli sayfanın paylaştığı içerikte, NASA’nın açıklamasına göre 2020 yılının tüm zamanların en sıcak yılı olacağı iddia edildi. 20 Mayıs’ta paylaşılan içerik 300 bine yakın görüntülendi.

“Yemek Tarifleri Sitesi” isimli Facebook sayfası, yemek tariflerinin yanı sıra Koronavirüs, aşı ve sağlıkla ilgili içerikler de paylaşmaktadır. Yaklaşık 3,7 milyon kişi tarafından beğeniye sahip bir sayfadır.

Sayfada yer alan içerik şu şekilde: “NASA açıkladı! 2020 tüm zamanların en sıcak yılı olacak… Bilim insanları 2020’nin şimdiye kadarki en sıcak yıl olabileceğini, olmasa bile şimdiye kadar görülmüş en sıcak 5 yıldan biri olmasına ise kesin gözüyle bakılıyor. Tüm dünya yazın artacak sıcaklıklar koronavirüs salgınını önler mi sorusuna cevap ararken, bilim insanlarından başka bir uyarı geldi. 2020’nin şimdiye kadarki en sıcak yıl olabilir. En sıcak yıl olmasa bile şimdiye kadar görülmüş en sıcak 5 yıldan biri olmasına ise kesin gözüyle bakılıyor. İngiliz Guardian gazetesinde yer alan habere göre, 2020 bugüne kadar ölçülen en sıcak yıl olabilir. Haberin kaynağı ise NASA… NASA Goddard Uzay Çalışmaları Enstitüsü Müdürü Gavin Schmidt tarafından yapılan araştırmaya göre bu durumun gerçekleşme olasılığı yüzde 60 olarak belirlendi. 2020’nin en sıcak yıl olmasa bile şimdiye kadar görülmüş en sıcak 5 yıldan biri olmasına ise kesin gözüyle bakılıyor. Zira uzmanlar 2020’nin en sıcak 5 yıldan biri olma ihtimalini yüzde 99 olarak hesapladı. Christian Aid, Türkiye dahil tüm dünyayı tehdit eden küresel ısınmanın gelecek yıllarda dünya haritasını nasıl değiştireceğine dair rapor hazırladı. Christian Aid tarafından yayınlanan rapora göre; tüm buzulların erimesi durumunda ortalama deniz suyu seviyesi 65 metre kadar yükselecek. Bu da deniz seviyesine yakın kara parçalarının denize karışacağı anlamına geliyor.”

Facebook’ta yer alan “Yemek Tarifleri Sitesi” isimli sayfa 2020 yılı sıcaklık değerleri ile ilgili paylaşımını verdiği linkle Kadınca Tarifler sayfasına yönlendirmiş. Bu sebeple de hem içeriğin paylaşıldığı Facebook sayfasındaki paylaşım görselini hem de “Kadınca Tarifler” sayfasındaki haberin içeriğini inceledik. Bu haberin ulusal medyadaki yankısına baktığımızda ise farklı başlık tarzları ile birçok sitede yer aldığını görüyoruz.

Korkusuz Medya, Halk Haberler, T54, Yeni Şafak gibi sayfalar, “NASA Açıkladı: 2020'nin Yaz Aylarında Bizi Daha Beteri Bekliyor” başlığı ile Kadınca Tarifler sayfası ile aynı başlık tarzı ile haberi paylaşmış. NTV, Yeni Akit, Gazete Vatan ve T24 gibi haber siteleri ise, 2020’nin en sıcak yaz olabileceği başlığını tercih ederek içeriği yayınlamış.

Farklı başlık tarzları ile yayınlanan haberlerin ortak özelliği ise Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne (NOAA) atıfta bulunmaları.

2020 yılı mart ayında Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) tarafından “Küresel Yıllık Sıcaklık Tahminleri” adıyla yapılan araştırmanın, 27 Nisan tarihinde Guardian gazetesinde haberleştirilmesinin ardından bu haber ulusal basında yer almış.

Çeşitli gazetelerde tarihin en sıcak yazı olacağı vurgusu ön plana çıkarken, kimilerinde ise en sıcak yazlardan biri olabileceği söylenmiş.

Guardian araştırmayı, “Meteorologlar, 2020'nin ölçümlerin başladığı tarihten beri en sıcak yıl olacağını söylüyor.” başlığı ile vermiş ve araştırmada yer alan tahmin oranlarını paylaşmış.

Guardian’ın ardından 1 Mayıs tarihinde News1 sitesi de bu konuda bir içerik paylaşmış ve NOAA’nın araştırmalarının yanı sıra Yemek Tarifleri Sitesi’nin içeriğinde de yer alan Christian Aid’in tüm buzulların erimesi durumunda ortalama deniz suyu seviyesi 65 metre kadar yükseleceğini duyurduğu raporundan bahsetmiş. News1’in paylaştığı içerikle Yemek Tarifleri Sitesi’nin başlıkları paralellik gösteriyor. News1’in içeriğinde tercih ettiği başlık şu şekilde: “NASA duyurdu: 2020 tüm zamanların en sıcak yılı olacak!”.

Guardian’ın haberinde, NOAA’nın araştırması aktarıldıktan sonra NASA Goddard Uzay Çalışmaları Enstitüsü Müdürü Gavin Schmidt tarafından yapılan ayrı bir araştırmadan da bahsedilmiş. Bu araştırma, 15 Nisan tarihinde Schmidt’in Twitter hesabı üzerinden paylaşılmış ve 1880 yılından günümüze kadar olan süreci kapsayan grafiklerle 2020 yılında sıcaklık rekorunun kırılması ihtimalinin %60 olduğu belirtilmiş.

Yemek Tarifleri Sitesi’nin içeriğinde de NOAA’nın araştırması, Christian Aid raporu ve Schmidt’in tweetinden bahsedilmiş.

NOAA’nın araştırmasına göre, 2020 yılı ölçülen yıllar içinde %74,67 ihtimalle en sıcak yıl olacak. Kurum 2020’nin ölçülen en sıcak 10 yıl içinde olma ihtimalini de %99,99’dan daha yüksek olarak öngörürken, ölçülen en sıcak 5 yıl içinde olma ihtimalini de %99,94 olarak belirtmiş.

NOAA’nın bu araştırmasını haberleştiren Guardian gazetesi ise ilgili içeriğinde 2020 yılının ölçümlerin başladığı tarihten itibaren en sıcak yıl olma ihtimalinin %75 olduğunu duyurmuş.

“Yemek Tarifleri Sitesi” adlı hesap üzerinden yapılan paylaşımda Guardian’ın yayınladığı içeriğin aktarıldığı iddia edilmiş. Fakat Guardian’ın sitesinde yapılan paylaşımda 2020 yazının tarihin en sıcak yazı olacağına dair bir ifade bulunmuyor.

“Yemek Tarifleri Sitesi”nin yapmış olduğu paylaşımda Schmidt ve NOAA’nın verdiği oranlar doğru olarak paylaşılsa da haberin sunuluş şeklinde bir abartı söz konusu. “Kıyamet Yılı Gibi! NASA Açıkladı 2020 Yazında Bizi Daha Beteri Bekliyor!” şeklindeki sansasyonel başlığı tercih ederek içeriğe verilen bağlantıya yönlendirme yapılmak istenmiş. Kısacası, bu yanıltıcı başlık ile tık tuzağı oluşturulmuş. Bağlantının yönlendirdiği içerikte ise, başlıktaki iddiayı kanıtlayan hiçbir bilgiye yer verilmemiş.

Ne Guardian’ın haberinde ne de “Yemek Tarifleri Sitesi” hesabından paylaşılan içerikte, 2020 yazının tarihin en sıcak yazı olacağına dair kesin bir ifade bulunmamakta. Yemek Tarifleri Sitesi kullanıcılarına başlıkla içeriğe yönlendirme yapsa da sitede bu iddiasını tekrar dile getirmemiş.

İçeriğin devamında, Christian Aid’in Türkiye dahil tüm dünyayı tehdit eden küresel ısınmanın gelecek yıllarda dünya haritasını nasıl değiştireceğine dair bir rapor hazırladığı ve bu raporda tüm buzulların erimesi durumunda ortalama deniz suyu seviyesinin 65 metre kadar yükseleceği ve deniz seviyesine yakın kara parçalarının denize karışacağını söylediği iddia edilmiş. Söz konusu iddia News1’de yayınlanan içerikte de mevcut ve Türkçe içeriklerde de News1’deki yazı aktarılmış. Fakat Christian Aid’in sitesinde bu konuyla ilgili olarak en yakın tarihli biri 2016 yılı biri ise 2018 yıllarında raporlar bulunmakta. Bu raporlarda deniz seviyesinin yükselmesi durumunda kıyı şeridinde olan şehirlerin sular altında kalma ihtimalinden bahsedilmekte fakat 65 metre ile ilgili kesin bir bilgi bulunmamakta. Deniz seviyesindeki 65 metre yükseklik artışı araştırıldığında ise, National Geographic’te bu konuyla ilgili olan araştırmada, tüm buzulların erimesi ihtimalinde deniz seviyesinin 216 fit (65 metre) yükselebileceğini öngörülmüş.

İddia KISMEN YANLIŞ

“Kıyamet Yılı Gibi! NASA açıkladı: 2020 yaz aylarında bizi daha beteri bekliyor” başlıklı içerikte bulunan “Bilim insanları 2020’nin şimdiye kadarki en sıcak yıl olabileceğini, olmasa bile şimdiye kadar görülmüş en sıcak 5 yıldan biri olmasına ise kesin gözüyle bakılıyor.” iddiası NOAA’nın verdiği %99,94 orana göre doğru.

Yemek Tarifleri Sitesi’nin bir diğer iddiası olan “NASA açıkladı! 2020 tüm zamanların en sıcak yılı olacak…” cümlesine bakıldığında ise, böyle bir kıyaslamanın mümkün olmadığı görülüyor. 2020 yılının sıcaklık değeri hakkında yalnızca ölçülen yıllar arasında bir kıyaslama yapılabilir. Ölçülen yıllar içinde en sıcak yıl olma ihtimali NOAA’nın araştırması ile %74,7 gibi yüksek bir orana sahip olsa da tarihin en sıcak yılı olduğunu kanıtlamıyor. Bu nedenle paylaşım içeriği kısmen yanlış.