Yüksek Seçim Kurulu

Son seçimlerde kararları sıkça tartışma konusu olan Yüksek Seçim Kurulu, 2019 yerel seçimlerinde de yine başroldeydi. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimlerini yenileme kararının verilmesinin ardından Kurul’un üyeleri ve nasıl çalıştığı da merak konusu olmuştu. Biz de Yüksek Seçim Kurulu ile ilgili bilgileri derledik.

Yüksek Seçim Kurulu ilk kez, 16 Şubat 1950 tarih ve 5545 sayılı Milletvekilleri Seçim Kanunu ile seçim işlerini yürütmek için oluşturuldu. Bu Seçim Kanunu kapsamında il ve ilçelerde seçim kurulları oluşturulurken, Ankara’da görev yapmak üzere bir Yüksek Seçim Kurulu kuruldu. Böylelikle seçim güvenliği, yönetimi ve denetimi kurullara bağlanarak seçim sürecinde yürütülen iş ve işlemlerin seçim kurullarınca yürütüleceği ve yargı gözetimi ve denetimine tabi olacağı bir sistem öngörülmüş.

Yüksek Seçim Kurulu, ilk kez 1961’de Anayasa’ya girerek anayasal bir kurum haline geldi. Bu anayasal düzenleme ile yalnızca seçimlerin genel yönetim ve denetimini üstlenen bir kurum değil, aynı zamanda seçimlerin yargısal denetimini de sağlayan karma egemen üst yargı mercii olarak kabul edildi. 1961’de böylesi bir anayasal statüye kavuşan YSK, 1982 Anayasası’nda da bu statüsünü korudu.

Anayasanın öngördüğü haliyle, Türkiye’de seçimler ve halk oylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre yargı yönetim ve denetimi altında yapılıyor.

Yüksek Seçim Kurulu’nun temel görevi, resmi web sitesinin Misyon bölümünde yer aldığı üzere; hukukun üstünlüğü, insan haklarına saygı, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı gibi ilkeleri esas alarak seçimlerin yargı denetimi ve gözetimini yapmak. Bu doğrultuda Yüksek Seçim Kurulu, Anayasa’nın 79. maddesine göre seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma görevine ve yetkisine sahip. Bahsi geçen yönetim ve denetim işlemlerinin adil ve şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlayacak düzenlemeler yapmak ve uygulamak; yurt içinde ve dışında yaşayan seçmenlere ait bilgilerin doğru, güncel ve bir bütün olarak saklanmasını sağlamak da yine YSK’nın görevleri arasında yer alıyor.

Bunlara ek, seçim sonuçlarının güvenli ve hızlı bir şekilde kamuoyuna duyurulması da YSK’nın sorumluluğunda. Ayrıca seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ile TBMM üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanı seçim tutanaklarını kabul etme işleri de Yüksek Seçim Kurulu’nun görevi olarak belirlenmiş.

Anayasa’ya göre Yüksek Seçim Kurulu, 7 asil ve 4 yedek olmak üzere toplam 11 üyeden oluşuyor. Bu 11 üyenin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçiliyor. Bu üyeler de salt çoğunluk ve gizli oy prensipleri ile kendi aralarından başkan ve başkanvekili seçiyor. Yüksek Seçim Kurulu üyelerinin görev süresi 6 yıl iken süresi biten üyelerin yeniden seçilebilmesi de mümkün.

Yüksek Seçim Kurulu; Başkan, Başkanvekili ve 9 üyenin katılımıyla toplanıyor. Kurul’un toplantılarında, TBMM’de grubu bulunan siyasi partilerin temsilcilerinin bulunmasına da olanak tanınmış. Kanuna göre, bu siyasi partilerin genel başkanları tarafından yetki verilmiş olması şartıyla partilerin Kurul’da bir asil bir yedek temsilcisi bulunabiliyor. Bu temsilciler, Kurul’un tüm çalışmalarına ve görüşmelerine katılıyorlar ancak oy kullanamıyorlar.

Yüksek Seçim Kurulu, kararlarını salt çoğunlukla veriyor. Oyların eşitliği halinde karar, başkanın bulunduğu tarafın görüşü doğrultusunda belirleniyor. Kurul’un prensip kararları on beş gün içerisinde Resmi Gazete’de yayımlanırken seçime ilişkin diğer kararları ise Kurul’un resmi internet sitesinde yayımlanıyor.

Anayasa’nın 79. maddesinin ikinci fıkrasında “Yüksek Seçim Kurulu’nun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.” ifadesi yer almakta. Anayasa hukukçusu Kemal Gözler’in de belirttiği üzere bu maddede yer alan “kararlar” tabiri genel bir ibare olduğu ve hiçbir ayrıma tabi tutulmadığı için YSK’nın herhangi bir kararına itiraz için başka bir kuruma başvurulamayacağı aşikâr.

Anayasa’nın bu maddesine paralel olarak Yüksek Seçim Kurulu’nun resmi web sitesinde de, YSK’nın kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olduğu belirtilmiş. Bu bağlamda YSK, “hem idari hem de seçim yargısı ile görevli, verdiği kararlara karşı hiçbir mercie başvurulamayan, nevi şahsına münhasır, bağımsız bir Kurul” olarak niteleniyor.

Kısacası mevcut anayasal düzen esas alındığında, YSK’nın verdiği kararlara ilişkin bir itiraz için Anayasa Mahkemesi’ne ya da Danıştay ve benzeri bir kuruma başvurmak mümkün değil.

Yüksek Seçim Kurulu’nun güncel halinde başkanlığı Sadi Güven, başkanvekilliğini ise Erhan Çiftçi yürütüyor. Kalan dokuz üye ise Zeki Yiğit, Nakiddin Buğday, Muharrem Akkaya, Cengiz Topaktaş, Kürşat Hamurcu, İlhan Hanağası, Yunus Aykın, Faruk Kaymak ve Refik Eğri gibi isimlerden oluşuyor.

Daha önce de belirttiğimiz üzere siyasi partilerin temsilcileri de oy hakkı olmaksızın Kurul’un toplantılarında bulunabiliyor. Bu doğrultuda; AK Parti’yi temsilen Recep Özel, CHP’yi temsilen M. Hadimi Yakupoğlu, HDP’yi temsilen Pınar Akdemir, MHP’yi temsilen K. Türker Ercan ve İyi Parti’yi temsilen Zehra Aylin Özgül toplantılarda yer alıyor.