Sosyal Yardım Alan Hane Sayısı 2020’de Yüzde 102 Arttı

2020'de pandeminin yarattığı ekonomik problemler birçok haneyi yoksulluk sınırının altına itti. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı’nın verilerine göre sosyal yardımlardan yararlanan hane sayısı 2020 yılında 2019 yılına göre yüzde 102 oranında arttı. Bunun yanı sıra TÜİK'in yıl sonunda açıkladığı 2020'ye dair Sosyal Koruma İstatistikleri'ne göre de sosyal koruma harcaması 2020 yılında %20,9 artış göstererek 655 milyar 599 milyon TL olurken sosyal koruma kapsamında maaş alan kişi sayısı da 14 milyonu aştı.

Cumhurbaşkanlığı 2022 Yıllık Programı’nda ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü'nün 2020 yılı faaliyet raporunda da açıklanan verilere göre, 2019 yılında 3 milyon 282 bin 975 hane sosyal yardımlardan faydalanırken, bu sayı 2020’de 6 milyon 630 bin haneye yükseldi. Böylece bir yılda devletten yardım alan hane sayısına 3 milyon 347 bin yeni aile eklenmiş oldu. Sosyal yardım alan hane sayısı 2018’de 3 milyon 495 bin ve 2017 yılında 3 milyon 201 bin idi.

Ayrıca, toplam sosyal yardımların Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) içerisindeki oranı yüzde 1,30 oldu. 2020'de 6 milyon 630 bin 682 hane sosyal yardımlardan faydalanırken bunlardan 2 milyon 450 bin 80 hane düzenli yardım aldı. 2 milyon 733 bin 721 haneye ise geçici yardım yapıldı. 1 milyon 436 bin 799 hane ise hem düzenli hem de süreli yardımlardan faydalanmış oldu. TÜİK verilerine göre Türkiye’de bir hanenin ortalama 3,3 kişiden oluştuğu göz önüne alındığında sosyal yardım alan nüfus 22 milyona dayanıyor.

Öte yandan 2020 yılında 7 milyon 810 bin 588 kişinin genel sağlık sigortası primi devlet tarafından karşılandı. Bu durum da 18 yaşından büyük, sigortalı çalışmayan, anne, baba ve eş tarafından bakımla yükümlü olmayan 8 milyona yakın kişinin aylık gelirinin, asgari ücretin üçte biri olan 1192,5 TL’den düşük olduğu anlamına geliyor. 2019 yılında devletin prim ödediği kişi sayısı ise 7 milyon 524 bin 138 idi. Son bir yıldaki artış yaklaşık % 4 seviyelerinde.

TÜİK, 2021 yılının sonunda 2020'ye dair Sosyal Koruma İstatistikleri'ni açıklıyor. Buna göre  sosyal koruma harcaması 2020 yılında %20,9 artış göstererek 655 milyar 599 milyon TL oldu. Bu harcamanın %98,5'ini 646 milyar 2 milyon TL ile sosyal koruma yardımları oluşturdu. Sosyal koruma yardımlarında ise en büyük harcama 300 milyar 902 milyon TL ile emekli/yaşlılara yapılan harcamalar oldu. Bunu 170 milyar 993 milyon TL ile hastalık/sağlık bakımı harcamaları takip etti. 

2020'de sosyal koruma kapsamında emekli/yaşlı, dul/yetim ve engelli/malül maaşı alan kişi sayısı 2019 yılında 14 milyon 89 bin iken, %1,4 artarak 2020 yılında 14 milyon 288 bin kişiye yükseldi. 

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat), AB ülkelerinde 2020 yılında yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında yaşayan vatandaşlara ilişkin verileri de yayımladı. Bu terim, ‘yoksulluk riski altında bulunan ‘ciddi derecede maddi yoksunluk yaşayan’ ve 'çok düşük iş yoğunluğu olan hanelerde yaşayanlar'ın tümünü kapsıyor. Buna göre, AB’de geçen yıl nüfusun 21,9’u yoksulluk ya da sosyal dışlanma riski ile karşılaşırken AB ülkelerinde toplam 96,5 milyon kişi de yoksulluk sınırında yaşadı.

Eurostat verileri bazı ülkeler için 2020 verilerini kapsarken bazı ülkeler için ise 2019 yılına ait verileri yayımladı. Arnavutluk, İtalya, İrlanda, Karadağ, Sırbistan, Kuzey Makedonya, İsviçre ve Türkiye'nin verileri 2019, İzlanda ve İngiltere'nin 2018 yılına ait diğer ülkelerin verileri 2020 yılını kapsıyor.

2020’de AB ortalamasının yüzde 21,9 olduğu listede Türkiye’de 2019 yılı itibarıyla halkın yüzde 33,2’sinin yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında yaşadığı gözlemleniyor. Bu veriler de Türkiye’de yaşayan halkın üçte birinin ‘Yoksulluk veya Sosyal Dışlanma Riski’ altında olduğuna işaret ediyor.

Türkiye Eurostat’ın yayımladığı bu listede 36 ülke içinde 6. sırada kendine yer buluyor. İlk sırada yüzde 50,8 ile Arnavutluk bulunurken onu takip eden Karadağ yüzde 36,3 ile listede ikinci sırada yer alıyor. Yoksulluk veya sosyal dışlanma riskinin en düşük olduğu ülkeler ise yüzde 11,3 ile İzlanda iken onu takip eden ülkeler Çekya (yüzde 11,5), Slovakya (yüzde 13,8) oluyor.

Eurostat’ın yayımladığı aynı listede yer alan 36 ülkenin 2015-2019 yılları arasındaki 4 yılı incelendiğinde de Avrupa’da yoksulluk veya sosyal dışlanma riskinin en fazla arttığı ülke Türkiye olduğunu görmek mümkün. 2015 yılında Türkiye’nin yoksulluk veya sosyal dışlanma riski yüzde 26,7 olarak seyrederken bu sayı 2019 yılında yüzde 33,2’ye kadar çıktı. Türkiye’de bu riskin yüzdesi, 2017 yılından beri artmaya devam ediyor.