Küresel "Yaşanabilirlik" Endeksi

10 milyondan fazla insanın yaşadığı büyük metropollere son dönemde mega kent adı verilmekte. Bazı ülkelerden fazla popülasyonlarıyla bu mega kentlerde yaşam hemen hemen her yönüyle orta ve küçük şehirlerdeki yaşamdan oldukça farklı. Güvenlik, altyapı hizmetleri, çevre düzenlemesi, sağlık ve eğitime erişim ve kültür-sanat faaliyetleri açısından birçok fırsat ve zorluğa ev sahipliği yapan mega kentlerde yaşamak da bu zorluklar ve fırsatlarla beraber hayatını sürdürmek anlamına geliyor. Bu durum da söz konusu mekanların yaşanabilirliğini etkilemekte. Türkiye’nin ekonomik ve sosyal anlamda neredeyse kalbi sayılabilecek mega kenti İstanbul’u dünyanın benzer diğer şehirleriyle yaşanabilirlik açısından kıyaslamak bu anlamda aydınlatıcı.

Economist dergisinin her yıl yayınladığı Küresel Yaşanabilirlik Endeksi (The Global Liveability Report), şehirleri, içinde yaşayan bireylerin potansiyel olarak karşılaşabilecekleri zorluklar açısından değerlendirmekte. Bu endekste yer alan her şehirdeki yaşam standartları, 30’un üzerinde kalitatif ve kantitatif değişken açısından inceleniyor. Bu değişkenler ise 5 kategoriye ayrılmış: istikrar/güvenlik, sağlık, kültür ve çevre, eğitim ve altyapı. Endeks ölçümü için ise 5’li bir skala kullanılıyor: “kabul edilebilir, dayanılabilir, rahatsız edici, istenilmez ve katlanılmaz.” Hem kantitatif verilerin hem de uzman görüşlerinin kullanıldığı endekste her kategori puanlanıyor ve sonuçta ortaya çıkan 1 ila 100 arasında değişen puan aralığında 1 “katlanılamaz” sonucunu işaret ederken, 100 puan ise ideali temsil ediyor.

Söz konusu endekste 140 şehir yer almakta. Tam endeks raporu kamuya açık olmadığından, kurumun ücretsiz olarak paylaştığı özet rapordaki bilgiler ile konuyla ilgili gazetelerde yer alan haberlerden yararlanıyoruz. Özet rapora göre, 2017 yılında en yaşanabilir 10 şehir şöyle:

Yine aynı kategorilere göre belirlenmiş, yaşanabilirlik açısından en kötü durumda olan şehirler ise şöyle:

İngiliz Telegraph gazetesinin haberine göre 2017 yılı için İstanbul’un yeri ise 140 ülke arasında 114. sıra. Anahtar kelimeler aracılığıyla yaptığımız internet taramasında ise 2008 ve 2015 yıllarına için İstanbul’un sıralamadaki yerini ve endeks kategorilerindeki durumuna ulaşabiliyoruz. Buna göre İstanbul’un endeks puanı düşerken, sıralamadaki yeri de gerilemiş:

Aynı kurumun hazırladığı bir diğer endeks de şehirlerin pahalılığına ilişkin. 2017 yılında yayınlanan endeks raporuna göre İstanbul son 12 ay içerisinde pahalılığı artan şehirler arasında; bir yılda endeksteki yeri 16 sıra birden yükselmiş.