Kaygı Duyulan COVID-19 Varyantı: Omicron

Dünya Sağlık Örgütü’nün 11 Mart 2020 tarihinde COVID-19 salgınını küresel pandemi ilan etmesinin üzerinden hastalıklar ve aşılarla dolu 630 gün geçti. COVID-19’a ve aşılara dair binlerce araştırmalar yapıldı. Virüsler yapıları gereği zamanla gelişir ve değişir. Bu değişim, çoğunlukla normal kabul edilirken virüsün yayılması için ne kadar çok fırsat varsa o kadar çok çoğalır ve değişim geçirmesi için de kadar fırsatı olur. Bu değişimlerden biri de ilk olarak Kasım 2021’de tespit edildi. Bilim insanlarının tespit edilen yeni varyanta ilişkin araştırmaları sürerken hastalığa ve aşılara dair endişeler artmaya devam ediyor. Bazı ülkeler ise artan vaka ve ölüm sayıları nedeniyle çeşitli önlemleri tekrar uygulamaya koydu.

B.1.1.529 varyantı ilk olarak Güney Afrika’da 9 Kasım 2021 tarihinde alınan bir örnekte saptandı. 24 Kasım 2021 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’ne bildirildi. 26 Kasım 2021 tarihinde ise Dünya Sağlık Örgütü B.1.1.529 varyantına “Omicron” adını verirken, “Kaygı Duyulan Varyant (Variants of Concern)” olarak tanımladı. Kaygı Duyulan Varyantlar belirlenirken, bulaşıcılığın artması veya zararlı değişiklik, hastalık seyrindeki zarar verici değişiklik, patojenin hastalığa sebep olma yeteneğinde artış, hastalık semptomlarında değişim yaşanması ve mevcut önlem ve tedavi yöntemlerinin etkinliklerinde azalma görülmesi gibi kriterler dikkate alınıyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün “Kaygı Duyulan Varyantlar” izleme listesine Alpha, Beta, Gamma ve Delta’dan sonra Omicron varyantı da eklendi.

Omicron varyantına ilişkin endişelerin temelinde Güney Afrika’da kasım ayının başından bu yana vaka sayılarının artması yatıyor. Varyantın ilk örneği Afrika’da bir ülke olan Botsvana tespit edildi. Botsvana'da alınan genom dizileme verileri incelendiğinde, SARS-CoV-2 enfeksiyonuna sebep olan spike proteininde 30’dan fazla değişim saptandı. Bu değişiklikler, Delta ve Alpha gibi varyantlarda da daha önce saptanmıştı; bulaşıcılığın arttığı ve antikorlardan kaçma yeteneği ile bağlantı bölgelerde değişim yaşandığı gözlemlendi.

Dünya Sağlık Örgütü güncel bilgi olarak, Omicron varyantının diğer varyantlar ile karşılaştırıldığında daha bulaşıcı olup olmadığına ilişkin araştırmalarını sürdürdüğünü açıkladı. Öte yandan, Güney Afrika’da hastaneye yatış oranlarının artmasının sebebi Omicron varyantının bir sonucu olmanın yanı sıra genel olarak enfekte olan insan sayısının artmasından da kaynaklanabileceğini ifade etti. DSÖ, verilerin değerlendirilmesi için birkaç haftaya ihtiyaçları olduğunun da altını çizdi.

Omicron varyantının küresel yayılım hızının yüksek olmasının potansiyel risk barındırdığını ve dünya genelinde COVID-19 vaka sayılarında artışa neden olabileceği DSÖ tarafından belirtildi. DSÖ, 194 üye ülkeye çağrıda bulunarak varyantın yayılmasını engellemeye yönelik planlarını uygulamaya geçirip, sağlık sistemlerini korumaları konusunda uyarıda bulundu.

İngiltere’de 27 Kasım 2021 tarihinde bir dizi yeni önlem açıkladı. Önlemler arasında toplu taşıma araçlarında ve mağazalarda maske ve yurtdışından gelenler için PCR testi zorunluluğu, test sonuçlarına göre izolasyon önlemleri de var. Bunun yanında Güney Afrika, Malavi, Mozambik, Zambiya ve Angola da kırmızı listeye eklendi.

Son dönemlerde vaka sayılarının ve ölüm sayılarının artmasıyla Almanya hükümeti alınacak önlemlere ilişkin açıklamada bulunuyordu. Almanya’da Güney Afrika’nın da dahil olduğu sekiz ülkeyi kırmızı listeye aldığını açıkladı.

Hollanda’da da vaka sayılarının hızla artmasıyla kafeler, müzeler ve sinemalar 17.00’a kadar açık kalacak. Marketler ve eczaneler 20.00 ila 05.00 arasında kapalı olacak. Kısmi olarak sokağa çıkma yasağı ilan eden Hollanda hükümeti mümkün olan birçok işyerinin evden çalışması gerektiğini belirtti.

13 Kasım 2021 tarihi itibarıyla Türkiye'de Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 6 Omicron varyantının görüldüğünü açıkladı. 1'i İstanbul'da 5'i İzmir'de olan vakaların genel sağlık durumlarının iyi olduğu açıklandı.

Dünya Sağlık Örgütü, Omicron varyantının aşılar dahil olmak üzere mevcut önlemlerin etkisini anlamak için çalışmaların devam ettiğini belirtti. COVID-19 aşıları dolaşımdaki baskın varyant Delta da dahil olmak üzere hastalığın şiddetini ve ölümlerin azalmasında etkilinlik gösterdiğini ifade etti.

Moderna’nın CEO’su Stephane Bancel, 30 Kasım 2021 tarihinde Financial Times’a verdiği röportajda, ilk incelemelere göre mevcut aşıların Omicron ile mücadelede daha önceki Koronavirüs türlerine kıyasla çok daha az etkili olacağını tahmin ettiklerini açıkladı. Virüsün vücuda tutunmasını sağlayan spike proteininde çok sayıda mutasyon görülmesi ve Güney Afrika’daki vaka sayılarındaki hızlı artışın aşının etkinlik oranında dikkate değer bir azalma olabileceğini gösteriyor. Ancak aşıların etkinlik oranlarına ilişkin net bir açıklama yapabilmek için iki hafta içinde gelecek veriler önemli. Bancel, yeni bir aşıya ihtiyaç duyulması halinde Moderna’nın büyük ölçekte üretime geçmesinin aylar süreceğini ancak ara dönemde bağışıklığı baskılanmış kişiler ve yaşlılar için güçlendirilmiş doz üretebileceklerini ifade etti. Moderna ve Pfizer’in önümüzdeki haftalarda bir milyar doz üretmenin mümkün olmadığını ancak 2022 yaz aylarına kadar bir milyar doz üretebileceklerinin altını çizdi.

BioNTech 26 Kasım 2021 tarihinde yaptığı açıklamada, Omicron varyantına özgü bir aşıya ihtiyaç olup olmadığını belirlemek amacıyla laboratuvar verilerini beklediğini ifade etti. Öte yandan, yeni varyantlar için aşıların geliştirilmesinin standart bir prosedür olduğunu ihtiyaç duyulması halinde altı hafta içinde aşının Omicron varyantına uyarlanabileceğini ve 100 gün içinde ilk teslimatı gönderecek kapasiteleri olduğunun altını çizdi. BioNTech’in CEO’su Uğur Şahin 30 Kasım 2021 tarihinde Dow Jones’a verdiği demeçte, mutasyona uğramış yeni varyant nedeniyle COVID-19 vakalarının artabileceğini, fakat aşıların ciddi hastalık semptomlarından koruma özelliğinin halen devam ettiğini ifade etti. Omicron varyantı nedeniyle korku duymaya gerek olmadığını ve mutlaka 3. doz aşının gerekli olduğunu sözlerine ekledi.

South China Morning Post’ta yayımlanan 29 Kasım 2021 tarihli haberde, Sinovac firması ihtiyaç duyulması halinde Omicron varyantını hedef alacak bir aşı geliştirmeye hazır olduklarını açıkladı. Yeni bir aşının gerekli olup olmadığına ilişkin verilerin saptanması için çalışmaları yakından takip ettiklerini ve örnekler topladıklarını belirtti.