Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Adaylar ve Seçim Tarihleri Ne Zaman Açıklandı?

Türkiye 2023’e girerken gündemdeki en önemli soru seçim tarihi ve cumhurbaşkanı adayları.  Seçim tarihi için uzun süre Haziran 2023 konuşulurken ocak ayında yapılan açıklamalar ibreyi mayıs ayına çevirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 18 Ocak 2023 tarihinde seçimin 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacağına ilişkin açıklamada bulunmasıyla gözler diğer partilerin cumhurbaşkanı adaylarına çevrildi. Haziran 2022’de yaptığı açıklamayla Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Cumhur İttifakı’nın adayı olduğunu duyurmuştu. O tarihten bu yana cumhurbaşkanı adaylığı için birçok isim öne çıksa da TBMM’de grubu bulunan diğer partilerden adaylık için resmi olarak duyurulan bir isim olmadı. 

Peki daha önceki seçimlerde adaylar ne zaman ortaya çıkmıştı? Daha önce farklı iki sistemde tecrübe ettiğimiz Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde seçim tarihi belirleme ve aday açıklama sürecini inceledik.

Türkiye, 2014 yılında ilk kez cumhurbaşkanını halk oylamasıyla seçmek için sandığa gitti. Aday olabilmek için kırk yaşını doldurmuş olmak ve yüksek öğrenim yapmış olmak şartı arandı. TBMM üyeleri veya bu niteliklere sahip, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türkiye vatandaşı olma şartı da adaylık şartı olarak belirlendi. Cumhurbaşkanlığına TBMM üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi en az yirmi milletvekilinin yazılı teklifte bulunması gerekiyordu. Her bir milletvekili ancak bir aday için teklifte bulunabildi. 

Yüksek Seçim Kurulu 15 Nisan 2014 tarihinde yayımlanan Resmi Gazete’de seçim tarihini açıkladı. İlk tur 10 Ağustos 2014 tarihinde ikinci tur ise 24 Ağustos 2014 tarihinde gerçekleşeceği belirlendi. Seçim tarihi açıklandıktan 118 gün (3 ay 26 gün) sonra seçime gidildi. 

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli 16 Haziran 2014 tarihinde TBMM’de düzenledikleri ortak basın açıklamasında çatı adaylarını Ekmeleddin İhsanoğlu olarak açıkladı. CHP ve MHP’nin çatı adayı seçimden yaklaşık 56 gün (1 ay 25 gün) önce açıklanmış oldu.

HDP’nin 30 Haziran 2014 tarihinde düzenlediği basın toplantısında, partinin cumhurbaşkanı adayının HDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş olduğunu açıkladı. HDP adayını seçimden yaklaşık 42 (1 ay 11 gün) gün önce duyurdu.

AK Parti ise 1 Temmuz 2014 tarihinde cumhurbaşkanı adayının AK Parti Genel Başkanı ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan olduğunu açıkladı. AK Parti Cumhurbaşkanı Adayı seçimden yaklaşık 41 gün (1 ay 9 gün) önce açıklanmış oldu. 

2014’de ilk kez halk oylamasıyla yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi parlamenter sistemde düzenlenen son cumhurbaşkanlığı seçimi oldu. 16 Nisan 2017’de yapılan referandumda çıkan % 51 evet oyuyla Türkiye parlamenter sistemden cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçti.  Referandumun ertesi günü MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin erken seçim mesajıyla seçim tarihi bir yıl erkene çekilerek genel ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin beraber yapılacağı tarih olarak 24 Haziran 2018 belirlendi. TBMM 20 Nisan 2018’de yaptığı birleşimde bu karar alındı ve resmi gazetede yayımlandı. Böylece seçim tarihi açıklandıktan yaklaşık 66 gün (2 ay 4 gün) sonra sandığa gidildi. 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hayatta olması ve partisinin kendisini aday göstermesi durumunda aday olacağını açıkladıktan sonra 8 Ocak 2018 tarihinde MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli seçimlerde aday olmayacağını ve partisinin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı destekleyeceğini açıkladı. MHP, Erdoğan’ı aday göstermek için 2 Mayıs 2018 tarihinde grup kararı aldı. Ak Parti ise 3 Mayıs 2018’de grup kararıyla Recep Tayyip Erdoğan’ı aday gösterdi. Böylece cumhurbaşkanı adayı seçimden yaklaşık 53 gün (1 ay 21 gün) önce açıklanmış oldu.

CHP Parti Meclisi, cumhurbaşkanı belirleme yetkisini Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu’na verdi. Kılıçdaroğlu aday olmayacağını ve aday için çalışma yaptıklarını açıkladı. 4 Mayıs 2018 tarihinde ise CHP cumhurbaşkan adayının Muharrem İnce olduğunu kamuoyuna duyurdu. CHP, adayını seçimden yaklaşık 52 gün (1 ay 20 gün) önce açıklamış oldu. 

İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener 100 bin imza toplaması halinde cumhurbaşkanı adayı olacağını duyurdu ve resmi adaylık başvurusunu 2 Mayıs 2018’de yaptı. Akşener adaylığını seçimden yaklaşık 54 gün (1 ay 22 gün) önce duyurdu. 

HDP cumhurbaşkanı adayının Selahattin Demirtaş olduğunu 25 Nisan 2018 tarihinde açıkladı. Edirne Cezaevinde 4 Kasım 2016’dan bu yana tutuklu bulunan Selahattin Demirtaş’ın adaylığı seçimden yaklaşık 61 gün (1 ay 30 gün) önce duyurulmuş oldu. 

Saadet Partisi, muhalefet partileriyle ortak aday çıkarmak için görüşmeler gerçekleştirdi. Görüşmeler sonucunda Saadet Partisi 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün aday gösterilmesini önerdi ve CHP bu öneriye sıcak baktı. Fakat İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener adaylıktan çekilmeyeceğini açıkladı. Abdullah Gül’ün adaylık önerisi kabul edilmeyince Saadet Partisi Genel Başkan olan Temel Karamollaoğlu’nu 1 Mayıs 2018’de aday olarak göstereceklerini açıkladı. Böylece Saadet Partisi seçimden yaklaşık 55 gün (1 ay 23 gün) önce adayını açıklamış oldu. 

Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek 1 Mayıs 2018’de adaylık başvurusunda bulundu. Perinçek seçmenlerin aday teklifinde bulunabildiği son gün olan 9 Mayıs 2018’de 100 bin imzaya ulaşarak aday olmaya hak kazandı.