Anadolu Liseleri: Elit Kolejlerden Kitlesel Sıradanlığa

1950’lerden bu yana Türkiye’de eğitimin dönüşümün izlerini takip edebileceğimiz en tartışmalı başlıklardan biri, Anadolu Liselerinin hikayesi. Bir zamanlar yalnızca belli illerde açılan, yabancı dil eğitimiyle öne çıkan ve ülkenin “parlak zihinlerini” yetiştirmeyi amaçlayan bu okullar, bugün neredeyse her mahallede karşımıza çıkan sıradan kurumlara dönüştü. Bu dönüşümün miladı ise 2008’de yayımlanan Ortaöğretimde Okul Çeşitliliğinin Azaltılması genelgesi oldu. Bu karar, genel liselerin kademeli olarak Anadolu Lisesine dönüştürülmesinin önünü açarak sistemde köklü bir değişimin başlangıcını işaret etti.

Anadolu Liselerinin hikayesi, yalnızca bir okul türünün değil, Türkiye’de eğitimin yönünü belirleyen sosyo ekonomik ve politik tercihlerin de aynası niteliğinde.

1970’lerin ortasına gelindiğinde, Maarif Kolejlerinin eğitim sistemindeki yeri resmen tanındı. 1973 tarihli Milli Eğitim Temel Kanunu uyarınca kolej unvanının lise olarak değiştirilmesi gerektiğinden, bu okullara ortak bir isim arandı. Yapılan düzenlemeyle Maarif Kolejleri, 1975-1976 eğitim-öğretim yılından itibaren “Anadolu Lisesi” adını aldı ve bu değişiklik Aralık 1975’te Bakanlık genelgesiyle duyuruldu. 1976 yılında çıkarılan bir yönetmelikle birlikte de bu okulların öğretim esasları yeniden düzenlendi. Böylece yabancı dille öğretim yapan seçkin devlet okullarının ülke genelinde yaygınlaştırılması süreci resmen başlamış oldu.

Anadolu Liselerinin tarihi için 2000’li yıllar, bu liselerin önceki seçkin yapısından kitlesel bir okul türüne dönüşmesinin başlangıcını temsil ediyor. Bu yıllarda Anadolu Liselerine talebin artmasıyla pek çok yeni Anadolu Lisesi açıldı ve birçok genel lisenin tabelası değiştirilerek Anadolu Lisesine dönüştürülmeye başlandı. Yalnızca genel liselerin değil 90’ların parlayan yıldızı olan ve halk arasında Süper Lise olarak bilinen Yabancı Dille Eğitim Yapan Devlet Liseleri de 2005 yılında tamamen kapatılarak Anadolu Liselerine dönüştürüldü. Bazı araştırmacılara göre bu dönüşüm, yalnızca niceliksel bir artışı değil, eğitim alanında piyasa mantığının yerleşmesini de beraberinde getirdi. Veliler, çocuklarını bu okullara yerleştirebilmek için özel kurslara, etüt merkezlerine ve dershanelere daha fazla yöneldi. Bu dönemde yapılan merkezi yerleştirme sınavları ile çok sayıda öğrenci Anadolu Liselerine yönlendirildi. Böylece Anadolu Lisesi etiketi, ülke genelinde sıradan liselerin yerini almaya başladı. Ayrıca Anadolu Liselerinin müfredatı, eski genel liselerle eşitlenecek şekilde düzenlendi. Hazırlık sınıfı ve yoğun yabancı dil dersleri birçok okulda azaltılarak kaldırıldı ve bu durum, nitelikli okul kimliğinin çözülmesine yol açtı.

2010 yılına gelindiğinde, Fen Lisesi, Anadolu, Anadolu Öğretmen ve Sosyal Bilimler liselerinde okuyan öğrencilerin sistem içerisindeki payı yaklaşık on kat artarak %19,7’ye ulaşmıştı. Bu oran 1990’ların başında yalnızca %2 idi. Sonuç olarak Anadolu Liseleri hemen hemen birkaç yıl içinde yaygın bir lise türü haline geldi.