Nazım Hikmet Ceviz Ağacı Şiirini Neden Yazdı?

Nazım Hikmet Ran (1902-1963), Türk şiirinin en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilen, eserlerinde toplumsal adalet, özgürlük ve emek temalarını işleyen şair, yazar ve dramaturgtur. Modern Türk şiirinde serbest nazmın öncülerinden olan Nazım Hikmet, Moskova’da aldığı eğitim ve dünya görüşü doğrultusunda sosyalist bir çizgide üretim yaptı. Siyasal görüşleri nedeniyle defalarca hapis yattı ve sonunda Türkiye’den ayrılarak uzun yıllar sürgünde yaşadı. Şiirleri 20. yüzyılın evrensel edebiyatında önemli bir yer edinmiş, pek çok dile çevrilmiş ve hem Türkiye’de hem dünyada geniş bir okur kitlesine ulaşmıştır.

Nâzım Hikmet’in Ceviz Ağacı şiiri, şairin bireysel benliği ile toplumsal gerçeklik arasındaki gergin ilişkiyi, basit gibi görünen fakat güçlü bir metafor üzerinden aktarır. Şiirde şair, “Gülhane Parkı’nda bir ceviz ağacı” olarak kendisini konumlandırır; bu metafor, hem köklülüğü hem de kısıtlanmış bir varoluşu simgeler. Şairin “başım yaprak yaprak” ve “tenim çiçek çiçek” dizeleri, doğayla bütünleşmiş bir özgürlük imgesi yaratırken, parkın kamusal niteliği, bireyin toplumla kurduğu temas alanını temsil eder. Fakat internette Ceviz Ağacı üzerine dolaşımda olan şehir efsaneleri şiirin daha lirik öğelerini öne çıkararak kurmaca köken hikayeleri oluşturmuş durumda.

Bilgi Yayınları’ndan çıkan Nazım Hikmet Şiirleri: Bu Memleket Bizim adlı kitapta, şairin bazı eserleriyle birlikte Ceviz Ağacı şiiri de yer alıyor. Şiirin sonunda “Balçık, 1 Temmuz 1957” notu bulunuyor. Balçık, Bulgaristan’da bir şehir. Nazım Hikmet, Donanma Davası nedeniyle tutuklu bulunduğu cezaevinden, 1950’de çıkarılan af kanunuyla tahliye edilmiş ve 1951’de Türkiye’den ayrılarak yurtdışına gitmişti. Altındaki nottan da anlaşıldığı üzere, Ceviz Ağacı şiiri Gülhane Parkı’nda değil, 1957’de Bulgaristan’da yazılmış.

Ceviz Ağacı, Nazım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı’nın şairin eserlerini incelediği kronolojide “Yurtdışındaki İlk Yıllar” bölümünde yer alıyor. Vakfın değerlendirmesine göre, 1951’de Türkiye’den ayrılışıyla başlayan bu dönemde Hikmet’in yazdığı şiirlerde lirik yoğunluk belirgindir ve en baskın tema yurt özlemidir. Geride bıraktığı ülke, şehir, insanlar, eşi ve oğlu sık sık dizelerine yansır. “Vasiyet”, “Ceviz Ağacı”, “Mavi Liman”, “Yine Memleketim Üstüne Söylenmiştir” ve “Varna Şiirleri” bu temanın öne çıkan örnekleri arasında sayılır. Şiir, özlem duygusunu barındırsa da, Gülhane Parkı’nda buluşulamayan bir sevgiliye yazıldığı iddiasını doğrulayan bir içerik taşımıyor.

Ceviz Ağacı şiirine dair internette dolaşan bu hikayenin geçtiği herhangi bir güvenilir kaynak da bulunmuyor.