Fotoğraf, Bergama Zeus Tapınağı’nın Berlin’de ve Türkiye’de Bulunan Kısımlarını mı Gösteriyor?

Bir Instagram hesabı tarafından 11 Ekim 2021 tarihinde yapılan paylaşımda; Bergama Zeus Tapınağı’nın Türkiye’den kaçırılarak çıkarıldığı ve Berlin’de muhafaza edildiği, iddiada bulunan ikinci görselin ise Zeus Tapınağı’nın Türkiye’de kalan parçası olduğu iddia edildi. Gönderi 421 binden fazla görüntülenme ve 5 binin üzerinde beğeni almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

İddianın çıkış tarihi birkaç yıl önceye dayanıyor ve iddia daha önce Teyit tarafından da incelenmiş.

Bugün İzmir’in Bergama bölgesinin yüksek düzlüklerinde antik çağlarda Pergamon akropolisi bulunuyordu. Pergamon Kralı II. Eumenes tarafından M.Ö 2. yüzyılda Pergamon için yaptırılan ve sanat tarihinin önemli yapıtlarından biri olarak kabul edilen Zeus Sunağı’nın dış cephesini Olimpos Tanrıları ve Titanların savaşları, iç tarafını ise Pergamon’un kuruluş efsanesi olan Telefos söylencesini anlatan freskler süslemekte.

İşlevini Geç Antikite’nin sonlarında yitiren Zeus Sunağı, o tarihten itibaren Alman mühendis Carl Humann’ın Bergama’ya geldiği ilk tarih olan 1864’e kadar döneme ilgi duyan birçok gezgin ve kaşif tarafından ziyaret edildi ve edebi eserlerde anıldı.

Bergama Zeus Sunağı’nın Berlin’de olmasını sağlayan esas sebep, temelde Alman mühendis Carl Humann’ın Bergama bölgesinde yaptığı keşifler oldu. Humann Türkiye’ye gelip Bergama’da bulunan antik kalıntıları keşfettikten sonra kazı çalışmaları yapmak üzere birkaç ismi Türkiye’ye davet etti, kişisel çabaları ile çıkardığı sunağa ait bazı rölyef parçalarını 1871’de Berlin’e götürdü.

Almanya ise bu tarihte ilk defa birleşiyor ve büyük bir Alman İmparatorluğu hâline gelerek siyasi bütünlüğünü sağlıyordu. Almanya, böylece Avrupa’da yükselen bir trend olan antik eserleri barındırma yarışına da başlamış oldu. O dönemde Alman İmparatorluk Müzesi’nin başında bulunan Alexander Conze’nin Bergama Sunağı’na ait parçaların önemini kavraması ve antik eserlerin Berlin’de bulunmasının teşvik edilmesi ile, Bergama’da bulunan eserin gün yüzüne çıkarılıp Alman İmparatorluk Müzesi’nde sergilenmesi önemli bir hedef hâline geldi.

1878’de Alman hükümeti resmi olarak Türkiye’de Bergama için bir kazı yapma lisansına sahip olsa da, Carl Humann’ın Bergama’da yürüttüğü resmi olmayan kazılar sonucu bulduğu birçok tarihi parça olduğu ve bunların bir kısmının Berlin’e kaçak olarak götürüldüğü bilinmekte. Osmanlı ve Alman İmparatorlukları arasında 1878 tarihinde yapılan anlaşma, Osmanlı İmparatorluğu’nun 1874’te kabul ettiği ve antik eserlere dair düzenlemeler içeren Asârı Atîka Nizamnamesine dayanıyor. Nizamname, yapılacak kazı çalışmaları sonrasında bulunan eserlerin 3’te birini kazı çalışmasını yapan ülkeye, 3’te birini devlete ve 3’te birini arazi sahibine devreden Osmanlı İmparatorluğu'nun sanat tarihinde oldukça önemli bir kanun. Humann ve Conze’nin birlikte yürüttüğü kazı çalışmaları sonucu Osmanlı ve Alman İmparatorlukları arasındaki anlaşmaya dayanarak Bergama Zeus Sunağı, kazılar tamamlandıktan sonra tamamıyla Berlin’e götürüldü.

Ağız kısmında bir musluk bulunan heykel, yıllardır Türkiye’de eserlere yapılan restorasyonları konu eden birçok paylaşım ve içerikte yer alsa da aslında Türkiye’de değil. Heykel Türkiye’de restore edilmediği gibi Bergama Zeus Tapınağı ya da Pergamon Antik Kenti ile de bir ilgisi yok. Ağız kısmında musluk bulunan heykel, İtalya Pompei’de yer alıyor.

Restore edilmiş heykellerin İtalya’da özellikle 2015’te tartışıldığı ve bu tarihte gönüllüler tarafından muslukların kötü görüntüsünü azaltmak için plastik yerine pirinç musluklar ile değiştirildiği bilgisine ulaşılabilir.

Bir Instagram hesabı tarafından yapılan paylaşımda; Bergama Zeus Tapınağı’nın Türkiye’den kaçırılarak çıkarıldığı ve Berlin’de muhafaza edildiği, iddiada bulunan ikinci görselin ise Zeus Tapınağı’nın Türkiye’de kalan parçası olduğu iddia edilmişti. İzmir Bergama’da bulunan Zeus Sunağı’nın kazı çalışmaları resmi olarak, 1878’de Almanya ve Osmanlı arasında yapılan bir anlaşma sonucu başlamış ve anlaşmanın çıkarılan eserlerin 3’te birini kazı yapan devlete veren maddesine dayanarak Bergama Sunağı Berlin’e götürülmüş. Bergama Zeus Sunağı resmi kazılar ile çıkarılmış ve Berlin’e götürülmüş olsa da Bergama Sunağı’nın yeniden keşfi sırasında resmi olmayan birçok kazı yapıldı ve buluntular kaçak yollar ile Berlin’e götürüldü. İddiada bulunan ikinci fotoğrafın ise Bergama Antik Kenti ile bir bağlantısı yok. Ağzında musluk bulunan restore edilmiş heykel, Türkiye’de değil İtalya’da bulunuyor.