Türkiye’nin Çevre Performansı Değerlendirmesi

Artvin Cerattepe’de planlanan madencilik faaliyetleri güçlü bir yerel direnişin yeniden gündeme gelmesine vesile oldu. Aslında söz konusu maden projesi su kaynaklarına vereceği zarar ve zehirli gazların asit yağmurlarına yol açarak daha büyük bir doğal yıkıma yol açacağı gerekçesiyle Aralık 2015’te Rize İdari Mahkemesi’nin kararıyla iptal edilmişti. Ancak hukuki kazanımlara riayet edilmemesi neticesinde, proje sahibi şirket çalışmalarına devam etme kararı aldı. Medyada yer bulduğundan çok daha katmanlı ve uzun bir tarihi olan Artvin’deki madencilik faaliyetlerine karşı gelişen toplumsal mücadele ile ilgili faydalı bir derlemeye akademisyenler Aslı İkizoğlu Erensü ve Sinan Erensü’nün blogundan ulaşabilirsiniz.

Biz de bu vesileyle, Türkiye’nin genel çevre konusundaki performansına diğer ülkelerle kıyaslamalı bir şekilde bakmak istedik. Yale Üniversitesi’nin girişimiyle başlatılan Çevre Performansı Endeksi (EPI) çalışmaları 15 yıldır belirlediği iki öncelikli alanda -insan sağlığının ve ekosistemlerin korunması- ülkelerin performanslarını değerlendirip yıllık raporlar yayınlıyor. EPI performans değerlendirme metodolojisinde 9 konu (İnsan sağlığı, Hava kalitesi, İçme suyu ve sanitasyon, Su kaynaklarının korunması, Tarım, Ormancılık, Balıkçılık, Biyoçeşitliliği Koruma, İklim ve Enerji) çevresinde belirlenmiş 20 indikatör için kamu kuruluşları, uluslararası kuruluşlar ve akademi tarafından üretilen verilerden faydalanarak değerlendirmede bulunuyor. Bu verilerin tümünün kamuya açık ve paylaşılabilir durumda olmasına özen gösteriliyor. EPI’ın gösterge seçiminde ve performans değerlendirmesinde uyguladığı yöntemler ile faydalandığı kaynaklar hakkında detaylı bilgiye buradan ulaşılabilir.

Türkiye Genel Çevre Performansında 180 Ülke Arasında 99’uncu Sırada

Peki Çevre Performansı Endeksi’ne göre Türkiye’de durum nasıl? Genel performans değerlendirmesinde Türkiye’nin puanı yüz üzerinden 67,68 ve bu puanla Türkiye 180 ülke arasında 99’uncu sırada yer alıyor. Türkiye’nin diğer ülkelerle karşılaştırıldığında bulunduğu sıra pek iç açıcı değil, ancak Türkiye’nin son on yıldaki (2006-2016) EPI puanının yüzde 7,31 artış göstermesi olumlu sayılabilir. EPI’nin öncelik verdiği 9 konu başlığında Türkiye’nin 2006-2016 arasında yaşadığı değişim ise şu şekilde özetlenebilir:

Biyolojik Zenginliğimiz Tehlike Altında

Tabloda görüleceği üzere 2006-2016 yılları arasında Türkiye en büyük ilerlemeyi hava kalitesi, atık su arıtım kapasitesi ve balık rezervleri alanlarında göstermiş. Ancak sağlıklı bir ekosistemin en önemli göstergesi kabul edilebilecek biyolojik zenginliği koruma konusunda Türkiye son 10 yılda büyük bir düşüş yaşamış. Türkiye hem deniz hem de kara koruma alanlarını hem de sınırları içindeki endemik ve endemik olmayan canlı türlerini korumak konusunda kötü bir performans sergileyerek 180 ülke arasında ancak 177’inci sırada yer alabilmiş.

Eşsiz tabiatının ev sahipliği yaptığı canlı türleri düşünüldüğünde, Artvin’in madencilik nedeniyle maruz kalacağı çevresel tahribat Türkiye’nin hâlihazırda son derece kötü olan biyolojik çeşitlilik performansını daha da dibe çekecektir. Umarız Artvin’in yanı sıra Türkiye’nin her yerinde doğa ve insan sağlığına olumsuz etki potansiyeli olan projeler uygulamaya konulurken yerel düzeydeki sosyoekonomik koşulları dikkate alan bilimsel çalışmalar ve çevre haklarını gözeten hukuki kararlar yol gösterici olur.

Kaynaklar

EPI Türkiye

Artvin Mücadelesine Dair Doğru Sanılan 18 Yanlış

Rize İdare Mahkemesi Cerattepe Kararı