Türkiye’de Deprem Gerçeği

30 Ekim 2020 tarihinde Ege Denizi’nde merkez üssü İzmir’in Seferihisar ilçesi açıklarında saat 14.51 sularında deprem meydana geldi. Depremin büyüklüğü AFAD tarafından 6,6 ölçülürken, Kandilli Rasathanesi 6,9 olarak ölçüldü. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS) ise depremin şiddetini 7,0 olarak ölçtü. Şu ana kadar 114 kişi hayatın kaybetti. 1035 kişi yaralandı.

24 Ocak 2020 tarihinde ise, Elazığ’ın Sivrice ilçesinde 6,5 büyüklüğünde deprem olmuştu. Depremde Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adıyaman ve Batman’da bazı binalar yıkılmıştı. İçişleri Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre, 37’si Elazığ’da, 4’ü Malatya’da olmak üzere 41 kişi yaşamını yitirdi. Enkaz altından 40 kişi sağ olarak kurtuldu.

2020 yılında şu ana kadar dünyada 6,5 büyüklüğünün üzerinde 27 deprem yaşandı. Gerçekleşen depremlerde en çok can kaybı Türkiye’de yaşandı. 23 Haziran 2020 tarihinde Meksika’da meydana gelen 7,4 büyüklüğündeki depremde 10 kişi yaşamını yitirdi. 17 Temmuz 2020 tarihinde ise Papua Yeni Gine’de 7 büyüklüğünde deprem meydana gelmiş, 1 kişi yaşamını yitirmişti. 6,5 ve 6,9 büyüklüğü arasındaki depremler incelendiğinde can kaybı yaşanan tek deprem, 18 Ağustos 2020’de Filipinler’de 2 kişinin yaşamını yitirdiği deprem oldu. Japonya, Şili, Endonezya, Yunanistan, Solomon Adaları ve Amerika’da gerçekleşen 6,5 ve 6,9 arasında meydana gelen depremlerde ise can kaybı yaşanmadı.

OECD’nin yayınladığı “Hükümetlere Bakış 2017” başlıklı raporunda, hükümetlerin veya devletlerin risk yönetimi ve iletişimi konusundaki çalışmalara ayrılmış. Raporda, ülkelerde son dönemlerde yaşanan doğal veya doğal olmayan felaketler yer alıyor.

OECD raporuna göre, bir olayın felaket olarak sayılabilmesi için 10 ya da daha fazla insanın hayatını kaybetmesi, 100 ya da daha fazla insanın yaşanan olaydan etkilenmesi, yaşanan olaydan sonra olağanüstü hâl ilan edilmesi veya uluslararası yardım talep edilmesi gerekiyor. Bu kriterler değerlendirildiğinde, felaketlerin yılda ortalama sayılarına bakıldığında ABD’nin ilk sırada olduğu görülüyor. ABD’yi Meksika, Japonya ve Türkiye takip ediyor.

Yaşanan bu doğal veya insan eliyle oluşan felaketlerin ülke ekonomilerine verdikleri zarar da yüksek. OECD’nin raporundaki 1995-2015 yıllarını kapsayan verilere göre bu tarz felaketlerin zararlarının GSYH’ye oranı açısından en kötü durumda olan ülke Yeni Zelanda. Yeni Zelanda’nın ardından Şili, Japonya, ABD ve Türkiye gelmekte.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi” kapsamında Boğaziçi Üniversitesi ile deprem tahmin raporu hazırlanmıştı. Yayınlanan raporda, 7,5 büyüklüğündeki bir senaryo depreminden yola çıkarak 15 farklı senaryo yazıldı. Bu deprem senaryosunda oluşabilecek muhtemel bina hasar, can kaybı, yaralı sayısı ve altyapı hasarları tahminlerini içeriyor.

7,5 büyüklüğündeki bir depremde İstanbul’daki binaların ortalama %12,6’sının orta, %2,9’unun ağır ve %1,2’sinin çok ağır hasar görmesi bekleniyor. Ortalama %57,5’nin ise hasar görmeyeceği tahmin ediliyor. Yapılan hesaplamalara göre, İstanbul’da senaryo depremi sonrasında 25 milyon ton ağırlığında bir enkaz ortaya çıkabilir. Yapısal hasarlara bağlı olabilecek mali kayıpların ortalama 68 milyar TL olması ihtimaller arasında.

7,5 büyüklüğünde bir depremin gerçekleşmesi ihtimalinde, eğer bu deprem gece meydana gelirse ortalama 14.148 kişi yaşamını kaybedebilir. Depremin gündüz olması halinde beklenen ortalama can kaybı 12.418. Deprem gece saatlerinde gerçekleşir ise 8.088 kişinin, gündüz saatlerinde gerçekleşirse 7.446 kişinin ağır yaralanması bekleniyor. (Gündüz saati 14.00’a göre hesaplanmıştır.) 7.5 büyüklüğünde bir depremin olması ihtimalinde yaklaşık 2 milyon kişiye tekabül eden 640.000 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkabileceği tahmin ediliyor.

Özellikle tek ve çift şeritli yolların bulunduğu tarihi yarımadada Fatih ilçesine komşu ilçelerde Beyoğlu, Şişli, Alibeyköy, Zeytinburnu, Bayrampaşa ve Esenler gibi ilçelerde tek ve çift şeritli yolların bina hasarlarına bağlı olarak kapanabileceği ön görülüyor.

İGDAŞ istasyonlarının %40’ının ise ağırlıklı olarak orta olmak üzere orta ve daha üst seviyede hasar görmesi bekleniyor. İSKİ su şebekesinde senaryo depreminde 463 noktada, atık su şebekesinde ise 1045 noktada onarım ihtiyacı oluşabilir. İstanbul elektrik şebekesi nakil hatlarının %95’inin senaryo depremini hasarsız veya hafif hasarlı durumda atlatması bekleniyor.