İBB ve Sağlık Bakanlığı Vefat Verileri Uyumlu mu?

Mart 2020’den bu yana tüm dünyayı etkisi altına alan ve küresel bir sağlık krizine dönüşen COVID-19 salgınının Türkiye’deki etkileri giderek ağırlaşıyor. Her ne kadar yaz aylarında küresel ölçekte ve Türkiye’de bir normalleşme süreci yaşansa da son aylarda salgın etkisini tekrardan göstermeye başladı. Vaka ve hasta sayılarındaki artış başta Avrupa ülkeleri olmak üzere Türkiye’yi de sıkı önlemler almaya itti. Salgında ikinci dalganın yükselen hasta sayılarıyla görünür olmasıyla Türkiye’de salgının başından beri tartışma konusu olan Sağlık Bakanlığı verileri de tekrar gündeme geldi. Ana tartışma ise Sağlık Bakanlığı tarafından salgına dair günlük açıklanan vefat sayıları ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin günlük açıkladığı vefat sayıları arasındaki uyumsuzluk.

Sağlık Bakanlığı’nın Eylül 2020 öncesinde COVID-19 testi pozitif olan kişileri “vaka” başlığında açıklamasının ardından eylül ayından bu yana “vaka” değil de “hasta” sayısını açıkladığını ifade etmesi verilerin güvenilirliği tartışmalarının başlamasına neden olmuştu. Bu tartışmalar eşliğinde son günlerde açıklanan vefat eden kişi sayıları ise salgının etkisini en üst derecede gösterdiği nisan ve mayıs aylarındakinden daha fazla. Bu konu hakkında gerek İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu gerekse de T.C. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca son günlerde birçok açıklama yapıyor. E-Devlet’te yer alan İBB Vefat Sorgulama başlığı altında paylaşılan verilerde geçtiğimiz aylarda kişilerin ölüm sebeplerinde bulaşıcı hastalık yazısına rastlansa da son günlerdeki verilerde vefat eden kişilerin ölüm sebepleri kamuoyu ile paylaşılmıyor. Fakat Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu bu sayıları kendi sosyal medya hesabından ya da basın karşısındaki açıklamalarında kamuoyuna açıklıyor.

İBB Vefat Sorgulama Sistemi’nin günlük olarak açıklanan veriler incelendiğinde, Kasım 2020’de günlük ortalama vefat eden kişi sayısının hem geçtiğimiz aylara göre hem de geçtiğimiz yılların aylık ortalamalarına göre çok fazla olduğu görülüyor. 22 Kasım 2020 itibarıyla kasım ayında İstanbul’da günde ortalama 365 kişi vefat etmekte. Bu sayı salgının etkisini en derinden hissettirdiği mart, nisan ve mayıs aylarında 236, 302 ve 222 kişiydi. Salgının 2. dalgasının başlangıç ayı olarak nitelendirilen Ekim 2020’de ise İstanbul’da bir günde ortalama 240 kişi vefat etti. Bunların dışında bir de geçtiğimiz yılların kasım aylarına bakıldığında İstanbul’da Kasım 2018’de günde ortalama 210, Kasım 2019’da ise günde ortalama 205 kişinin vefat ettiği görülmekte.

Veriler açıkça gösteriyor ki salgının başladığından bu yana İstanbul’da günlük vefat sayıları oldukça fazla artmış durumda. Kasım ayındaki günlük ortalama vefat sayısı 2019’a göre 160 kişi artmış. Her ne kadar İstanbul’daki nüfus artışı göz önünde bulundurulsa da bazı uzmanlar tarafından bu farkın çoğunluğunun salgın sebebiyle oluştuğu düşünülüyor. Buna ek olarak Sağlık Bakanlığı’nın günlük verileri neticesinde Kasım 2020’de ortalama bir günde 96 kişinin salgın sebebiyle hayatını kaybettiği hesaplanıyor.

Türkiye’de salgına dair ilk vakanın açıklandığı 11 Mart 2020 tarihinden 22 Kasım 2020’ye kadarki süreçte açıklanan toplam hasta sayısı 446.822, toplam vefat eden kişi sayısı ise 12.358.

Özellikle salgına dair sokağa çıkma yasağı, restoran ve kafelerin kapanması ve belli yaş aralığındaki insanların hafta içi de sokağa çıkma yasağı alması gibi katı önlemlerin alınmaya başladığı Türkiye’de son 2 aydır COVID-19’dan dolayı vefat eden kişi sayısı da oldukça artış gösterdi. Hatta geçtiğimiz günlerde, 20 Kasım’da Sağlık Bakanlığı tarafından açıklanan günlük raporda 141 kişinin salgın sebebiyle hayatını kaybettiği belirtildi ve bu sayı 11 Mart 2020’den bu yana açıklanan en yüksek günlük vefat sayısıydı.

Aylara göre ortalama günlük vefat sayılarına bakıldığında ise nisan ayı toplamda 2960, günlük ortalama da 99 kişiyle en çok vefatın yaşandığı ay olarak gözlemleniyor. Fakat kasım ayının ilk 22 gününde toplam vefat sayısının 2106’ya ulaşması ve salgın sebebiyle ölen kişi sayısının son günlerde 100’ün üzerinde açıklanması kasım ayının nisan ayını geçeceğine işaret ediyor.

Genel ortalamada ise ilk vefatın yaşandığı 17 Mart 2020’den bu yana geçen 251 günde Türkiye’de günlük ortalama 49 kişinin COVID-19 salgını nedeniyle hayatını kaybetti.