Dünyanın En ‘’Askerileşmiş’’ Ülkeleri

Güvenlik

İlk yayın :

4 Aralık 2023

Yazar:

20. yüzyılın son yıllarında Soğuk Savaşın sona ermesinin ardından devletlerin uluslararası alanda çok kutuplu düzene eğilimi arttı. Bu eğilim son yıllarda bölgesel güç mücadelelerine dönüştü. Balkanlarda meydana gelen çatışmalar, Afrika’da darbeyle değişen hükümetler, Orta Doğu’da iktidar ve toprak mücadeleleri, Doğu Avrupa’da devam eden savaş, Güney Amerika’da sonu gelmeyen halk hareketleri gibi hadiseler yalnız tarafları değil bölgedeki devletler başta olmak üzere küresel güce sahip devletlerin de askeri eğilimlerini değiştiriyor.

Bonn Uluslararası Çatışma Araştırmaları Merkezi (BICC)’nin dünyada 154 ülkeyi ele alarak her yıl yayınladığı Küresel Askerileşme Endeksi (GMI - Global Militarization Index), devletlerin askeri araçlarının toplum bütünüyle ilişkili olarak göreceli ağırlığını ve önemini gösteriyor. Endekste, ülkelerin askeri güç büyüklüklerinin karşılaştırmak yerine her ülke için üç temel gösterge ile askerileşme skoru belirleniyor. Birinci göstergede ülkelerin askeri harcamalarının milli gelire oranı ile sağlık harcamalarının milli gelire oranı karşılaştırılıyor. İkinci göstergede ülkenin resmi ve gayriresmi askeri personeli ile sağlık personellerinin nüfusa oranları belirleniyor. Üçüncü göstergede ise mevcut ağır silah sistemi sayısının toplam nüfusa oranı hesaplanıyor. Bu üç gösterge dikkate alınarak oluşturulan toplam GMI skoru ile oransal olarak aslında toplumların ne kadar ‘’askerileştiği’’ ölçülüyor.

Son olarak 2021 yılı verileri analiz edilerek 2022 yılında yayınlanan GMI sıralamasında yer alan ilk 10 ülkeyi araştırdık.

1

İsrail - 359 Puan

Listenin ilk sırasında yer alan İsrail nüfusa bağlı olarak en fazla ağır silahı olan ülke konumunda. Yaklaşık 22.5 Milyar $ askeri harcama yapan İsrail son yayınlanan verilerde 170 bine yakın askeri personel ve 465 bin rezerv personele sahip. Kuveyt, Suudi Arabistan, Umman, Azerbaycan, Katar ve Cezayir askeri harcama skoru 2.3 olan İsrail’e göre askeri harcamalara milli gelirlerinden daha fazla pay ayırmış. Bu ülkeler, kendi bütçeleri içindeki askeri harcamalarının, sağlık harcamalarına oranlarında da İsrail’in üstünde yer almış.

Nüfusla bağlantılı askeri personel skorunda ise İsrail 1.8 puanla Güney Sudan’ın ardından ikinci sırada geliyor.

2

Kuveyt - 303 Puan

Askeri harcama skorunda 2.8 puan ile Umman’dan sonra en fazla skora sahip ülke konumunda olan Kuveyt, 8.7 Milyar $ değerinde askeri yatırım yapmış. Bu miktar Kuveyt’in milli gelirinin yaklaşık %7’sini oluşturuyor. 17.500 askeri personel, 7.100 paramiliter personel ve 23 binden fazla rezerv personeli bulunan Kuveyt’in askeri personel skoru 0.6 puanla oldukça geride. Nüfusa bağlı ağır silah skorunda ise 2.6 puanı olan Kuveyt, bu göstergede dünyadaki en yüksek skora sahip ülkelerden biri.

3

Ermenistan - 297 Puan

GMI listesinde üçüncü sırada yer alan Ermenistan’ın askeri harcama skoru 2 puanla listenin üst sıralarındaki diğer ülkelerin büyük bir bölümüne göre görece düşük durumda. Nüfusla bağlantılı ağır silah skoru 2.2 puan olan Ermenistan’ın üçüncü sırada yer almasının sebebi ise askeri personel skoru. Söz konusu skorda 1.7 puanı olan Ermenistan, bu göstergede İsrail’in ardından sivil nüfusa oranla en fazla askeri personel bulunduran ülke durumunda. Yaklaşık 43 bin askeri personeli olan Ermenistan’ın askeri personel sayısının çok yüksek olmamasına rağmen nüfusa oranı oldukça fazla. GMI endeksinde 12. sırada olan Azerbaycan’a karşı gerçekleşen Karabağ savaşı göz önüne alındığında kısıtlı kaynakları olan Ermenistan’ın askeri personel skorunun yüksek olması çok da sürpriz değil.

4

Singapur - 296 Puan

Güneydoğu Asya’nın refah düzeyi en yüksek ülkelerinden biri olan Singapur’un askeri harcaması 11 milyar $’a ulaşıyor. Bu miktar birçok ülkeye göre oldukça yüksek olmasına rağmen Singapur’un milli gelirinin %3’lük payını kapsıyor. 5,5 milyon nüfusu olan Singapur’un 51 bin askeri personeli, 252 binden fazla rezerv personeli mevcut. Ülkenin nüfusu dikkate alındığında bu oran oldukça yüksek. Az nüfusuna karşın Singapur’un nüfusa oranla ağır silah skoru da 2.7 puanla oldukça yüksek. Nüfusa oranla askeri personel ve ağır silah skorları yüksek olması Singapur’u GMI sıralamasında 4. sırada yer almasında etkili olmuş. Singapur’un askerileşen bir ülke olmasının sebebi Güney Çin Denizi’ne yakın olması ve Çin’in bölgede etkisini artırmasından dolayı ABD’nin de desteğiyle daha fazla güvenlik yatırımı yapmasından kaynaklanıyor.

5

Umman - 293 Puan

Askeri harcamalar göstergesinde tüm ülkeler arasında en fazla puana sahip olan Umman bu göstergede 3.1 puan almış. Güncel verilerde Umman 5.5 Milyar $ değerinde harcama yaparak milli gelirinin %7.3’lük dilimini askeri harcamalara ayırmış. Askeri personel skoru(0.9) ile nüfusa bağımlı ağır silah skorunda(1.9) dünyadaki ilk 10 ülke arasında ortalama puanların altında kalmış olsa da Umman, askeri yatırım skorunun yüksekliği nedeniyle GMI sıralamasında 5. sıraya yerleşmiş.

6

Bahreyn - 289 Puan

Bahreyn’in ağır silahlar skorunun (2.6) ve askeri harcama skorunun (2.1) yüksek olması, GMI sıralamasında 6. sırada olmasına etkili olmuş. 1.37 Milyar $ değerindeki askeri harcamaları, Bahreyn’in milli gelirinin %3,6 pay alsa da 1.4 milyon nüfusa sahip bir ülke için oldukça yüksek bir miktar olduğu anlaşılıyor. Askeri personel skorunun da GMI sıralamasında üst sıralarda olduğu söylenebilir. Ancak BICC Bahreyn’in sağlık personeli verilerinin yetersiz olduğunu ve askeri harcama skorunun tam olarak gerçeği yansıtmayabileceğini belirtmiş.

7

Yunanistan - 287

Yunanistan’ın son verilere göre askeri harcamalarını 5.3 Milyar $’dan 7.7 Milyar $’a çıkarması GMI sıralamasında üst basamaklara yükselmesine sebep olmuş. Yunanistan’ın skorlarına bakıldığında nüfusa bağımlı ağır silah skorunun 2.6 puan ile oldukça yüksek olduğu görülüyor. Zorunlu askerlik uygulaması ile Yunanistan’da hem askeri personel hem rezerv personel sayısının fazla olması, askeri personel skorunun da 1.1 puan ile yüksek sayılabilecek seviyede.

8

Rusya - 286

Bir önceki raporlama döneminde milli gelirinin %4.3’lük payı olan 61.7 Milyar $ askeri harcama yapan Rusya, son dönemde askeri harcamasını 63.5 Milyar $’a çıkarmış. Artan askeri harcama miktarına rağmen Rusya’nın milli geliri yaklaşık %7 yükseldiğinden, askeri harcamaların milli gelir içinde son dönemdeki payı %4.1’e düşmüş. Nüfusla bağlantılı ağır silah skoru 2.6 olan Rusya’nın askeri harcama skoru da 2.2. Kalabalık nüfusundan dolayı askeri personel skoru(0.9) sıralamada görece düşük olsa da diğer göstergelerinin yüksek olması ve Ukrayna ile devam eden savaş hali hesaba katıldığında, Rusya’nın 8. sırada yer alması olağan dışı değil.

9

Brunei - 285

Güneydoğu Asya’da 445 bin nüfuslu küçük bir sultanlık ülkesi olan Brunei, askeri harcama skorunda(2.3) ve askeri personel skorunda(1.5) sıralamadaki diğer ülkelere görece yüksek sayılabilecek puanlar almış. Askeri personel skorunun yüksek olması, toplam nüfusunun az olması ve nüfus içerisindeki sağlık personeli sayısının az olması olarak öngörülebilir. Brunei’nin askeri göstergelerinin Singapur gibi yüksek olması, ülkenin Güney Çin Denizi’ne yakın konumu ve bölgede Çin’in etkisinin artması etkili olabilir.

10

Suudi Arabistan - 282

53.8 Milyar $ ile Orta Doğu’da en fazla askeri harcama yapan ülke konumuna sahip Suudi Arabistan’ın askeri harcama skoru(2.8) Umman ve İsrail’den sonra GMI’de dünyada üçüncü sırada. Askeri personel sayısını da 30 bin kişi artırarak 257 bine taşıyan Suudi Arabistan’ın bölgede askeri gücünü artırmak istediği anlaşılıyor. Suudi Arabistan nüfusa bağımlı ağır silah skorunda(2.1) Brunei’nin ve Umman’ın üstünde yer alıyor. Her ne kadar ordu kapasitesini artırmış olsa da askeri personel skorunda 0.7 puan ile toplam skorda listenin altında kalan ülkelerden daha az durumda.

GMI listesinin ilk 10 sırasına bakıldığında 5 ülkenin(İsrail, Kuveyt, Umman, Bahreyn ve Suudi Arabistan) Orta Doğu’da, 2 ülkenin Güneydoğu Asya’da(Singapur ve Brunei), 2 ülkenin Avrupa’da(Yunanistan ve Rusya) ve 1 ülkenin(Ermenistan) Kafkasya’da konumlandığı görülüyor. Orta Doğu’da süregelen güvensizlik ve çatışma ortamından dolayı listedeki ilk 10 ülkenin yarısının Orta Doğu ülkesi olması aslında sürpriz değil. Ermenistan ve Rusya’nın listede üst sıralarda yer almasının nedeni, bu ülkelerin konumlandığı bölgelerde devam eden savaş hali olarak gösterilebilir. Singapur ve Brunei’nin askerileşmesinin sebebi ise Güney Çin Denizi’nde gerilimin artması ve ABD’nin bölgede Çin’e karşı müttefiklerini desteklemesi olarak öngörülebilir.