Video Toprağa Gömülerek Şiddet Uygulanan Bir Sudanlıyı mı Gösteriyor?

29 Ekim’de Birleşmiş Milletler, Sudan’ın güneybatısındaki El-Faşir kentinde bir hastaneye düzenlenen saldırıda 460 hasta ve yakınının hayatını kaybettiğini açıkladı. Bu olayla gözler Sudan’a çevrildi. Ülkede 2023’ten bu yana süren iç savaşta, kesin rakam bilinmemekle birlikte ölü sayısının 150 bini aştığı tahmin ediliyor. Çatışma, Sudan ordusu (SAF) ile paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) arasında Nisan 2023’te başladı. Her iki taraf da 2021’deki askeri darbeyle kurulan geçici askeri yönetimin parçasıydı. Ancak RSF’nin orduya katılma süreci ve komuta yapısı konusundaki anlaşmazlıklar, uzun süredir devam eden güç mücadelesini savaşa dönüştürdü. Savaş önce başkent Hartum’da yoğunlaştı, ardından batıdaki Darfur ve güneydeki Kordofan bölgelerine yayıldı. Darfur’da RSF ve Arap milislerin gerçekleştirdiği katliamlar, özellikle Masalit halkına yönelik sistematik şiddet nedeniyle uluslararası kuruluşlarca “soykırım” olarak tanımlanıyor. Çatışmalar 8 milyondan fazla insanı yerinden etti, 3,5 milyondan fazlası komşu ülkelere sığındı. Açlık, kolera ve çocuk ölümleri yaygın hale geldi. Birleşmiş Milletler’e göre Sudan bugün dünyanın en ağır insani krizini yaşıyor; nüfusun yarısından fazlası, yani yaklaşık 25 milyon kişi, temel gıdaya erişemiyor. 

İki yıldır süren savaş suçları ve katliamlara rağmen Sudan’daki iç savaş uzun süre uluslararası gündemde yer bulamadı. Ancak son dönemde bölgeden geldiği iddia edilen çok sayıda fotoğraf ve video sosyal medyada yayılmaya başladı. Bu paylaşımlar arasında, bağlamından koparılmış ya da yanlış ilişkilendirilmiş görsellerin de yer alması, bilgi kirliliğini daha da artırıyor.

9 Kasım’da bir X hesabı tarafından paylaşılan bir videonun Sudan’da devam eden iç savaştan olduğu iddia edildi. Toprağa gömülü bir şekilde görülen kişiye şiddet uygulandığı görüntüler, açıklama bölümünde #VoiceForGazaAndSudan (Gazze ve Sudan’ın Sesi) etiketiyle paylaşılmış. Oldukça bulanık ve telefon kamerası kadrajına uymayan ölçülerdeki görüntüler, bağlamından koparılarak yeniden paylaşılmış olabileceği yönünde şüphe uyandırıyor. Videodan alınan ekran görüntüleri, arama motorlarının tersine görsel aracı ile tarandığında, videonun Instagram ve Facebook platformlarında eylül ayında dolaşıma girdiği bulunuyor. 

Instagram’da paylaşılan gönderilerden birinde ise videoda TikTok ve @2pac_kabeer uzantısı dikkat çekiyor.

Söz konusu uzantı TikTok platformunda aratıldığında, aynı uzantılı kullanıcı adı bulunamıyor. Ancak sonuçlar arasında @kabeer.2pac37 uzantılı ve 212 bin takipçili bir hesap incelendiğinde, iddiada yer alan videonun farklı tarihlerde iki defa paylaşıldığı görülüyor. Paylaşılan videolarda ‘arewa’ ve ‘lagos’ gibi kelime etiketleri kullanılmış. Söz konusu anahtar kelimelerle internet araması yapıldığında ise, arewa kelimesi Nijerya’nın kuzeyini ifade ederken, Lagos’un Nijerya’nın en büyük kentlerinden biri olduğu anlaşılıyor. 

‘kabeer 2pac’ mahlaslı kullanıcı incelenmeye devam edildiğinde, kullanıcının toprağa bulanarak veya toprak altına girerek birçok içerik ürettiği görülüyor. 

Dolayısıyla Nijerya’da mizah amaçlı ve toprakla ilişkili temalarda içerik ürettiği anlaşılan görüntülerin Sudan’da devam eden iç savaşla bir ilgisi bulunmuyor.