Tetanoz Aşısı Doğurganlığı Azaltıyor mu?

→ Bir Instagram hesabı tarafından 3 Eylül 2023’te yapılan paylaşımda tetanoz aşısı olan kadınların doğurganlık oranlarının aşıyı olmayan kadınlara kıyasla daha düşük olduğu iddia edildi. İddianın ikinci kısmında ise Ulusal Sağlık Enstitüsü (National Institutes of Health; NIH) ve bazı başka büyük kuruluşların 1970lerden itibaren tetanoz aşısını bebek düşürmek ve kısırlaştırmak amacıyla kullandığı söyleniyor.

→ 1994 yılının Ağustos ayında Proceedings of the National Academy of Sciences tarafından yayınlanan bir makale ile sonuçları kamuoyu ile paylaşılan bir araştırmaya göre insan doğurganlığının kontrolüne yönelik bir aşının uygulanabilirliğine dair kanıtlar bulunmuş.

→ Bu araştırmada gebelikleri geçici olarak önlemek için tasarlanan ve doğum kontrol hapı ile tetanoz aşısından meydana gelen bir kombinasyon geliştirilmiş. Bu kombinasyonun doğurganlık üzerinde kalıcı bir etkisi olmadığı, halka sunulan tetanoz aşılarında hormon engelleyicilerin hiçbir zaman kullanılmadığı, bunların yalnızca araştırmalarda kullanıldığı belirtilmiş.

İlgili Instagram hesabı tarafından yapılan paylaşım bir video görüntüsü. Bu videoda Detroit’te bir hastanede eğitim aldığını belirten kişi, hastanedeki gözlemlerini paylaşarak açıklamalarda bulunuyor. Tetanoz aşısının hiçbir zaman devlet yardımı alanlara yapılmadığını, sadece aşı için para ödeyenlere yapıldığını fark eden iddia sahibi, tetanoz aşısı olmayanların daha doğurgan olduğu sonucuna varıyor. Eğitimi boyunca yaptığı gözlemlere göre para ödeyerek tetanoz aşısı olanların ise hamile kalmada sorunlar yaşadığını iddia ediyor. İddianın devamında ise bu durumu araştırdığını ve NIH ve bazı başka büyük kuruluşların 1970lerden itibaren tetanoz aşısını bebek düşürmek ve kısırlaştırmak için kullandığı bilgisine rastladığını söylüyor. 

Videoda bu konuşmayı yapan kişi dahiliye uzmanı ve osteapati doktoru Carrie Madej. Madej özellikle COVID-19 pandemisi boyunca pandeminin yeni bir insan türü yaratmak için uydurulmuş bir hastalık olduğu açıklamalarıyla gündemdeydi. Öyle ki, McGill Office for Science and Society direktörü Joe Schwarcz, Madej Çılgınlığı adında bir yazı kaleme alarak Madej’in COVID-19 boyunca yaydığı bilgi kirliliği nedeniyle toplum için bir tehdit olduğunu yazmış. 

Amerika’da doktorlar, Doctor of Medicine (MD) ve Doctor of Osteopathy (DO) adı verilen iki ayrı başlıkta tıp eğitimi alabilmekte. MD öğrencilerinin tıp fakültesinde allopathy (test veya benzeri prosedürler sonunda tanısı konmuş hastalıkları ilaçla tedavi etmeyi öneren bir perspektif) öğretilirken DO öğrencilerine sunulan tıp müfredatında ise insan vücuduna bir bütün olarak yaklaşmak esas. Bu yaklaşımı önleyici tıp olarak tercüme edilebiliriz. Her iki alandaki tıp öğrencilerinin de temel tıp eğitimi aldıklarını belirtmekte fayda var. Yani MD ve DO arasında hiyerarşik bir fark bulunmuyor. Analize konu olan videodaki Dr. Carrie Madej bu ikinci tıp perspektifiyle eğitim almış bir doktor. 

Tetanoz, sinir sisteminde ciddi ve sıklıkla ölüme yol açan bir enfeksiyondan kaynaklanan bir hastalık. Clostridium tetani adı verilen bakteriler her yerde (örneğin toprakta) bulunur ve vücudumuza çizik, yanık ve kesikler yoluyla girer. Centers for Disease Control and Prevention (CDC), neden küresel ölçekte tetanozu durdurmak üzere çalıştıklarını şöyle açıklıyor: 

Uluslararası pek çok sağlık kuruluşu tetanoz aşısının gerekliliğine dair yayınlar yapıyor. Örneğin European CDC, tetanozun dünya çapında her yıl 213.000 – 293.000 arası ölüme neden olduğunun ve dünya çapında tüm yenidoğan ölümlerinin %5-7'sinden ve anne ölümlerinin %5'inden sorumlu olduğunun tahmin edildiğini belirtiyor.

Türkiye’de bu konuda yoğun bir gündem olmamasına karşın tetanoz aşısı ile ilgili tartışmalar özellikle ABD’de hayli yaygın görünüyor. Dönem dönem tetanoz aşısının doğurganlığı engellediğine dair sosyal medya üzerinden videolu açıklamalar dolaşıma giriyor. Hatta factcheck.org’un 2022 Haziranında yayımladığı tetanoz aşısıyla ilgili bir yazı, Children’s Health Defense isimli kuruluşun, tetanoz aşılarına şüpheyle yaklaşan eski bir iddiayı yeniden gündeme getiren bir videosuna dayanıyor. Bu yazıda, Children’s Health Defense’in Robert F. Kennedy Jr.'ın aşı konusunda dezenformasyon yayma geçmişine sahip bir kuruluşu olduğunun da altı çiziliyor.

Dolaşıma giren her iddiada tetanoz aşısının kadın doğurganlığını azalttığı veya kısırlığa yol açtığı iddiası yer alıyor. Uluslararası sağlık kuruluşlarının bazıları bu iddiaları direkt olarak reddediyor. Örneğin, 2017 tarihli bir Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization, WHO) raporunda, human chorionic gonadotropin (HCG, hamilelik sırasında plasenta tarafından üretilen bir hormon) veya herhangi bir HCG türevinin tetanoz aşılarının üretiminde hiçbir zaman kullanılmadığı belirtiliyor.

WHO ayrıca, 19 Temmuz 1995 tarihinde yaptığı bir açıklamada, tetanoz aşısına kadınların doğurganlığını azaltan bir madde bulaştığı yönündeki söylentilerin tamamen yanlış ve bilimsel dayanaktan yoksun olduğunu söylemiş. WHO’ya göre, dolaşımdaki iddialar Filipinler'deki bir pro-life yani kürtaj karşıtı grubun bir grup aşıyı tamamen uygunsuz bir teste tabi tutarak yanlış pozitif sonuç üretmesine dayanıyor. Farklı üreticiler tarafından üretilen tetanoz toksoid aşısı şişelerinde HCG bulunup bulunmadığını değerlendirmek için bağımsız testler yapan WHO, tüm testlerin ya negatif çıktığını ya da önemsiz sonuçlar verdiğini açıkladı.

Ele aldığımız videonun sonunda da hamilelik hormonu olan HCG’ye bir gönderme var. İddiaya göre tetanoz aşının içine HCG konuyor ve bu aşıdan ne kadar çok yapılırsa vücut bu hormana saldırmaya başlıyor. Hemen belirtelim ki video bu açıklama tamamlanmadan kesiliyor. Ancak benzer iddialar kontrol edildiğinde tetanoz aşısı ve HCG ilişkisi bu şekilde değerlendiriliyor.

1994 yılının Ağustos ayında Proceedings of the National Academy of Sciences tarafından yayınlanan bir makale ile sonuçları kamuoyu ile paylaşılan bir araştırmaya göre insan doğurganlığının kontrolüne yönelik bir aşının uygulanabilirliğine dair kanıtlar bulunmuş. 

Araştırmacılar bu dönemde, gebelikleri geçici olarak önlemek için tasarlanan ve doğum kontrol hapı ile tetanoz aşısından meydana gelen bir kombinasyon geliştirmiş. Bu kombinasyonun doğurganlık üzerinde kalıcı bir etkisi olmadığının ise altı çizilmiş. Ayrıca halka sunulan tetanoz aşılarında hormon engelleyicilerin hiçbir zaman kullanılmadığı, bunların yalnızca araştırmalarda kullanıldığı da belirtmişler. Aşı ve doğum kontrol hapı kombinasyonu, India’s National Institute of Immunology isimli kurumun kurucusu ve ilk direktörü Dr. Gursaran Prasad Talwar tarafından geliştirilmiş ve 1992 ve 1993 yıllarında 148 gönüllü üzerinde test edilmiş. Araştırmada, doğum kontrol aşısının mümkün olduğu ancak test edilen formülün yeterince etkili olmadığı sonucuna ulaşılıyor. Araştırmaya katılan kadınların yalnızca yüzde 80'i hamileliği önlemeye yetecek kadar antikor üretmiş.

İddiada adı geçen NIH’in tetanoz ile ilgili tarihi bilgi içeren sayfasında, tetanoz aşısının 1970lerden itibaren bebek düşürmek ve kısırlaştırmak için kullanıldığına dair herhangi bir bilgi ise yer almıyor. 

Bir Instagram hesabı tarafından 3 Eylül 2023’te yapılan paylaşımda tetanoz aşısı olan kadınların doğurganlık oranlarının aşıyı olmayan kadınlara kıyasla daha düşük olduğu iddiası YANLIŞ. 1990ların başında doğum kontrol hapı ve tetanoz aşısı kombinasyonuyla geliştirilen bir aşının gebelikleri geçici olarak önlemek için tasarlandığı doğru. Ancak yine aynı araştırmaya göre halka sunulan tetanoz aşılarında hormon engelleyiciler hiçbir zaman kullanılmamış. WHO ve CDC gibi uluslararası sağlık kuruluşları ise tetanoz aşılarının kadınların doğurganlık oranlarını düşürmediğini kanıtlayan raporları sık sık kamuoyunun bilgisine sunuyor.