Türkiye’de Kent Hizmetleri

"Türkiye’de Kentsel Hizmetler Raporu” Kent Araştırmaları Enstitüsü tarafından 2019 yerel seçimlerinden önce Mart 2019’da yayınlandı. Veriler Aralık 2018 – Mart 2019 döneminde 43 ilden 27.561 kişiye yapılan çevrimiçi anket yöntemiyle toplandı. Çevrimiçi ankette demografik bilgilerin yanında katılımcılara yaşadıkları şehrin en önemli sorunu ve belediye başkanı olduklarında yapacakları ilk şeyin ne olduğu soruldu. Açık uçlu cevaplar 12 ana başlık altında toplandı.

Ankete katılanların %32,9’u trafik, ulaşım ve otopark sorununu yaşadıkları kentin en önemli sorunu olduğunu dile getirmiş. Trafik, ulaşım ve otopark sorununun çözümü için vatandaşların gelir farklılıklarına bakılmaksızın toplu taşımaya teşvik edilmesi gerektiği, toplu taşıma kullanım oranlarının artmasının ülkeye, yerel ekonomiye ve aile bütçesine katkı sağlayabileceği vurgulanıyor. Kentlerin toplu taşıma imkanlarını arttırılabileceği ve kentlerin her bölgesine adaletli ulaşım hizmeti verilmesi gerektiği de ifade edilmiş.

Ankete katılanların %28,7’si belediye yönetimi sorunundan şikayetçi. Belediyelerin vatandaş odaklı bakış açısı geliştirmesi gerektiği ve hesap verilebilir, şeffaf, adil ve eşit hizmetin sağlanması gerektiğini düşünüyor.

Yol ve kaldırım sorunu katılımcıların %14’ü tarafından dile getirilen başka bir sorun başlığı. Yolların engellilere ve çocuk arabalarına uygun düzenlenmesi, bisiklet ve yaya yollarının tasarlanması öneriler bölümünde sunulmuş.

Raporun 2019 yerel seçimlerinden önce hazırlanmış olması rapor bulgularıyla yerel seçim sonuçlarını değerlendirmek için önemli bir fırsat sunuyor. Doğruluk Payı olarak raporun kapsamını oluşturan 43 ilin yerel seçim sonuçlarıyla anket katılımcılarının dile getirdiği sorunları beraber değerlendirmek için bir araya getirdik.

Araştırmanın yapıldığı bazı kentlerde 2014 yerel seçimlerinde seçimi kazanan belediye başkanları değişmişti. Bu nedenle oluşturulan tabloya Aralık 2018- Mart 2019 arası belediye yönetiminde kimin olduğu ayrıntısı da eklendi. Bunun yanında araştırma yapılan bazı kentlerin büyükşehir statüsünde olması da çıkarım yapılırken dikkatli olunması gereken bir faktör.

2019 yerel seçim sonuçlarına bakıldığında araştırma dönemi içinde belediye yönetiminden memnun olmayan kentler arasından sadece Denizli’de belediye başkanı ve siyasi partisinde bir değişiklik meydana gelmemiş. Mardin’de 2014’te seçimi bağımsız girerek kazanan Ahmet Türk 2019’da seçimi HDP çatısında tekrar kazanmıştı. Fakat Kasım 2016’da Mardin Büyükşehir Belediyesi’ne kayyım atanmış ve Mardin Valisi Mustafa Yaman Mart 2019’daki yerel seçimlere kadar Mardin Büyükşehir Belediye Başkan Vekili olarak görev yapmıştı. Araştırma döneminde de Mardin Büyükşehir Belediyesi kayyım yönetimindeydi. Ağustos 2019’da Mardin Büyükşehir Belediyesi’ne tekrar kayyım atandı.

2019 seçimlerinde Mardin ve Denizli dışında kalan 12 kentte belediye başkanları değişti. Bu değişimlerden dördünde siyasi parti değişimi de gerçekleşti. İstanbul, Ankara ve Antalya’da büyükşehir belediye başkanlığı AK Partili adaylardan CHP’li adaylara geçti. Van’da ise DBP’li Bekir Kaya yerini HDP’li Bedia Özgökçe Ertan’a bıraktı. Mardin’e benzer şekilde Van da araştırma döneminde kayyım yönetimindeydi.

Türkiye’nin büyük şehirlerinden biri olan İstanbul’da araştırmaya 810 kişi katılmış. İstanbul’un en önemli sorunlarından biri olarak belediyecilik yönetimi olduğu belirtilmiş. Belediyelerin yavaş çalışması, başlanılan işlerin ya da projelerin tamamlanmaması, gereksiz ve niteliksiz personel fazlalığı, İstanbul’da yaşayan vatandaşlarla iletişim sorunu yaşanması ve denetimlerin eksik yapılması gibi sorunlar bu başlık altında sıralanmış. Çarpık ve kaçak yapılaşma, yüksek katlı binalara izin verilmesi ve bundan doğan açık ve yeşil alanların ve sit alanlarının tahrip edilmesi, var olan park ve bahçelerin bakımsız olması çevre sorunlarının içinde tanımlanmış.

Türkiye’de Kentsel Hizmetler Raporu için Ankara’nın 7 farklı ilçesinden 1.438 kişi ile görüşülmüş. Ankete katılanların %40’a yakını belediye yönetimi ile ilgili sorunlarını dile getirmiş. Belediye sorunlarının içine büyük projelere ayrılan bütçeler ve borçlanmalar, yapılan işlerin yarım bırakılması ya da düşük kalitede yapılması, adaletsiz hizmet dağıtımı ve karar verme süreçlerinde kamuoyunun söz hakkına sahip olmaması için sorunlar dahil edilmiş. Şehir planlama ve imar sorunu, çarpık kentleşme, betonlaşma, gereksiz yapılar, kentsel dönüşümün tamamlanamaması ve daha çok üst gelir grubuna yönelik konut üretim faaliyetlerinin benimsenmesi Ankara’da yaşayan vatandaşların rahatsızlık duydukları konular arasında yer alıyor.

Ankete katılanların %30’u trafik, ulaşım ve otopark sorununa değinmiş. Belirli saatlerde yoğunlaşan trafik sorunu, otobüs seferlerinin yetersizliği, raylı sistemlerin her ilçeye ulaşmaması nedeni ile yetersiz kalması trafik sorununun büyümesine yol açtığını ifade etmiş. Ankara’nın önemli merkezi yerlerinde Ulus, Kızılay ve Tunalı gibi otopark yetersizliğinden dolayı kaldırımların otopark olarak kullanılmasının trafik sorununa yol açtığından söz edilmiş. Yapılan yollarda kaliteli malzeme ile yapılmamasından kaynaklı bozulmalar ve yamalama yöntemiyle tamir edilmeye çalışıldığı ancak sorunu çözmediği ifade ediliyor.

Ankara’da yeterli yeşil alanların olmaması ve çarpık kentleşme ile hali hazırda var olan yeşil alanların yok edilmesi, parkların bakımsız ve kent estetiğinden uzak olması Ankara’da yaşayan vatandaşların AVM’lere iten temel sebeplerden biri olduğu vurgulanmış. Altyapıların yetersiz olmasından kaynaklı kanalizasyon ve gider altyapısı yetersiz olduğu için yağmur yağdığı durumlarda çeşitli bölgelerde su basmaları çözülmesi gereken sorunlar arasına yer alıyor.

İzmir’in 13 ilçesinde 1.820 kişi ile yapılan anketler sonucunda İzmir’in en önemli sorununun belediye yönetimi olduğu belirtilmiş. Belediye yönetimi sorunlarının içine her görece daha az yerleşim bölgelerinde olan yerlere hizmetin diğer bölgelere kıyasla daha az hizmet sağlanması, yapılan işlerin tamamlanmaması ya da uzun sürelerde tamamlanması dahil edilmiş. Çarpık kentleşme, imar sorunları, sahillerin betonlar ile doldurulması, gerekli yerlerde doğru kentsel dönüşüm projelerinin uygulanmaması vatandaşların dile getirdiği konular arasında yer alıyor. Harmanlı çöp toplama alanı, geri dönüşümün yaygınlaşmamış olması, körfezin temizlenmemesi, sahil ve çevre temizliğinin yeterli olmaması çevre kirliliği sorununu oluşturuyor.

Trafik sorunu ikinci sırada yer alırken, raylı sistemlerin yatırımına öncelik verilmemesi, İzban’ın verimli çalışmaması, insanların aktarmalı ulaşım kullanmak zorunda kalması gibi sorunlar dahil edilmiş. Yolların bozuk olması, kalitesiz malzeme kullanımından kaynaklı olarak yol çalışmalarının tekrarlanması ve bu durumun getirdiği israf vatandaşların şikayetçi oldukları konular arasında.