Video, Depremlerden Önce ABD Gemilerinin Boğaz’dan Geçtiğini mi Gösteriyor?

Türkiye’de son yıllarda yaşanan önemli depremlerden yalnızca birkaç gün önce ABD gemilerinin İstanbul Boğazı’ndan geçtiğini gösterdiği öne sürülen paylaşımın doğruluk kontrolü için ilk adım olarak tersine görsel arama motorları kullanılabilir.  

Bu yöntemle videoda yer alan gemilerin ekran görüntüleri alınarak yapılan bir arama, gemilerin geçiş tarihlerinin doğru verilmediğini gösteriyor.

İlk olarak, 17 Ağustos 1999 depreminden iki gün önce Boğaz’dan geçtiği iddia edilen aşağıdaki gemi hakkında yapılan tersine görsel arama, bu görüntünün 2020 tarihli birkaç haberde kullanıldığını gösteriyor.

17 Haziran 2020 tarihli haberlerde USS Porter isimli ABD gemisinin Boğaz’dan geçtiği belirtilmiş. Haberlerde kullanılan ve 17 Haziran 2020’de Boğaz’dan geçen gemiye ait görüntüler ile iddiada kullanılan gemi görselinin aynı olduğu görülüyor.

U.S.S. Porter’ın 1999 depreminden birkaç gün önce Boğaz’dan geçtiğine dair herhangi bir kanıt bulunmuyor. Bunun yanında Porter’a dair detaylı bir arama, geminin 2016, 2019 ve 2021 yıllarında da Boğaz’dan geçtiğini gösteriyor.

Videoda yer alan aşağıdaki ikinci gemi fotoğrafının, 24 Ocak 2020’de gerçekleşen Elazığ depreminden bir gün önce İstanbul Boğazı’ndan geçişi gösterdiği iddiaları da tersine görsel arama yöntemi ile çürüyor. 

Bu gemi Boğaz’dan son olarak 3 Temmuz 2019’da geçmiş. Türk Boğazlarındaki denizcilik faaliyetlerini analiz eden bir danışmanlık şirketi olan Bosphorus Observer yöneticisi Yörük Işık, geminin geçişini kaydetmiş ve Twitter hesabından paylaşmış. 

Dupuy de Lome gemisi, ABD değil Fransız istihbaratına ait ve yalnızca bu tarihlerde Türk karasularında bulunmamış. Örneğin, de Lome’un Temmuz 2019’da İstanbul Boğazı’ndan ve Eylül 2020’de Çanakkale Boğazı’ndan geçtiğini bildiren haberlere de rastlamak mümkün. Fakat geminin Elazığ depreminden hemen önce Boğaz’dan geçtiğine ya da Türk karasularında bulunduğuna dair herhangi bir kanıt yok.

Son olarak, 6 Şubat 2023’te gerçekleşen depremlerden birkaç gün önce Boğaz’dan geçen ABD gemisinin görseli kullanılmış. Geminin geçişi ile ilgili komplo teorileri henüz deprem gerçekleşmeden dile getirilmeye başlanmış, depremin sebebini ABD gemilerine yükleyen fazla sayıda paylaşım yapılmıştı. Doğruluk Payı bu iddiayı daha önce incelemişti. Konuya dair doğruluk kontrolüne bağlantı üzerinden ulaşmak mümkün.

İnsan faaliyetleriyle ancak ya hissedilmeyen ya da oldukça az hissedilebilen depremler yaratılabilir. Literatürde “human-induced earthquakes” olarak geçen bu depremlerde insan rolünü tam olarak tespit etmek ise güç. Genel olarak bu tür depremlere örnek olarak jeotermal ısı kaynakları, gaz ve diğer kaynakların çıkarılması, atık su bertarafı, karbon tutma, gaz depolama, maden faaliyetleri vb. teknik faaliyetlerin oluşturduğu veya tetiklemiş olduğu düşünülen depremler örnek gösteriliyor. 

Fakat bilimsel gerçekler depremler sonrasında abartı ve yönlendirme öğeleri kullanılarak paylaşılıyor. Kahramanmaraş’ta gerçekleşen depremlerin ardından yıllardır HAARP ile ilgili süregelen söylentiler tekrar paylaşılmaya başlarken depremin bir silahla tetiklendiğine dair iddialar da geniş bir yayılım alanı buldu. Bu iddiaların bu kadar yayılım alanı bulması da depremlerle ilgili bilinen kadar bilinmeyenlerin de oldukça fazla olması. Sismologların mevcut teknolojiyle depremin zamanını öngörmesi ya da hangi teknik faaliyetler sonucunda depremin tetiklenmiş olabileceğini tespit edememesi bir belirsizlik yaratıyor. Bu belirsizliğin iyi bir risk iletişimiyle somutlaştırılamaması da yanlış bilgilerin yayılmasına kapı açıyor. Bunun yanında deprem sonrasında bölgeden haber akışının yavaş olması da bu belirsizliği aşmaya yönelik komplo teorilerinin sosyal medyada dolaşmasına neden oluyor. 

Bir Instagram hesabı tarafından paylaşılan videonun önemli depremlerden birkaç gün önce Boğazlardan geçen ABD gemilerini gösterdiği iddia edilmişti. 17 Ağustos 1999 depreminden iki gün önce boğazdan geçtiği iddia edilen gemi görseli 17 Haziran 2020’ye, 24 Ocak 2020 Elazığ depreminden bir gün önce boğazdan geçtiği iddia edilen gemi görseli ise 3 Temmuz 2019’a ait. 6 Şubat 2023’te gerçekleşen depremlerden birkaç gün önce boğazdan geçen ABD gemisi ise henüz deprem olmadan birçok komplo teorilerinin konusu olmuş, deprem ardından ise depremin sebebinin bu gemi olduğunu öne süren fazla sayıda paylaşım yapılmıştı. Bunun yanında bilimsel olarak insan faaliyetleriyle ancak ya hissedilmeyen ya da oldukça az hissedilebilen depremler yaratılabildiği biliniyor. Gemiler ya da titreşimlerle, böylesine büyük depremlerin yaratılması mümkün değil.