Teflon Kaplamalı Malzemeler Tehlikeli mi?

19 Ağustos 2023’te paylaşılan bir gönderide teflon tavaların kaplamasında “sonsuz kimyasal” olarak da adlandırılan PFAS moleküllerinin kullanıldığının ve bunların her kullanımda kanserojen etkisinin devam ettiği ve hiç bitmediği iddia edildi.

Teflon, PTFE olarak bilinen “politetrafloroetilen” maddesinin tescilli marka adı. PTFE, doğada yüksek oranda kalıcılığa sahip olduğu ve zaman içinde kolayca parçalanmadığı için “sonsuz kimyasallar” olarak da adlandırılan PFAS kategorisinde bir polimer. American Cancer Society’e göre teflonun ana malzemesi olan politetrafloroetilen kullanımının insan sağlığına risk oluşturduğuna dair kanıt yok.

Fakat teflon üretimi sürecinde kullanılan “Perflorooktanoik Asit”e (PFAO) yüksek oranda maruz kalınmasının bağırsak, böbrek, rahim, prostat ve testis kanseri riskini artırdığına dair çalışmalar mevcut. 

PFOA, 2019’da Stockholm Konvansiyonu yasaklanan kalıcı organik kirleticiler listesine eklendi. 

Teflon üretiminde 2013’ten beri PFOA kullanılmıyor. Fakat PFOA yerine kullanılan GenX ve PFBS’nin insan sağlığına etkisi konusundaki çalışmalar ve tartışmalar sürüyor. 

Yapışmazlığı, kolay temizliği, uzun ömürlü olması ve ısıyı eşit şekilde dağıtabilmesi ile teflon kaplamalı tavalar ve tencereler mutfakların vazgeçilmez malzemeleri arasında. Fakat uzun yıllardır teflonun insan sağlığına etkilerine dair tartışmalar sürüyor. Küçük bir internet araştırması bile ilgili içeriklerin yirmi yıldan fazla süredir internette dolaşımda olduğunu gösteriyor. Instagram platformunda 19 Ağustos 2023’te paylaşılan bir gönderide de benzer iddialar tekrarlandı. Gönderide teflon tavaların kaplamasında kullanılan maddenin PFAS molekülleri olduğu ve  bu moleküllerin “sonsuz kimyasal” olarak adlandırıldığı belirtilmiş. Bu adlandırmanın nedeni olarak da bu maddelerin her kullanımda kanserojen etkisinin devam etmesi gösterilmiş. Bu iddianın benzer versiyonlarına farklı sitelerde rastlamak mümkün. 

Teflon aslında kaplamada asıl kullanılan polimer olan “politetrafloroetilen” maddesinin 2015’e kadar DuPont, 2015’ten sonra da DuPont’un yan şirketi olan The Chemours Company’e tescilli marka adıdır.  Bu polimer bir kimya şirketi olan DuPont’ta çalışan ABD’li kimyacı Roy Joseph Plunkett tarafından 1938 yılında tesadüfen keşfedildi. Keşfin ilk yıllarında üretim sürecinin pahalı olması kullanım alanını kısıtlasa da korozyona karşı dayanıklı olması nedeniyle 2. Dünya Savaşı sırasında metal ekipmanların kaplamasında kullanıldı. “Politetrafloroetilen” maddesinin 1945’te marka kaydı “Teflon” olarak yapıldı ve yapılan geliştirmelerle havacılık sanayinden mimarlığa kadar birçok endüstride kullanılmaya başlandı. Marka asıl popülaritesini ise 1960’ta yapışmaz teflon kaplamalı yemek pişirme malzemelerinin piyasaya sürülmesiyle kazandı. 

American Cancer Society’e göre teflonun ana malzemesi olan politetrafloroetilen kullanımının insan sağlığına risk oluşturduğuna dair kanıt yok. Fakat teflon üretimi sürecinde kullanılan “Perflorooktanoik Asit”in (PFOA) de içinde bulunduğu “Per- ve Polifloroalkil Maddeler”ine (PFAS) yüksek oranda maruz kalınmasının bağırsak, böbrek, rahim, prostat ve testis kanseri riskini artırdığına dair çalışmalar mevcut. PFAS olarak kategorilendirilen üretilmiş kimyasallar doğada yüksek oranda kalıcılığa sahiptir ve zaman içinde kolayca parçalanmazlar. Bu nedenle PFAS “forever chemicals” (sonsuz kimyasallar) olarak da isimlendirilir. Bu kimyasallar sadece teflon üretiminde değil su geçirmez özellikleri sayesinde giyim ve dış mekan kaplamalarından, elektrik üretimi gibi endüstriyel süreçlere kadar birçok endüstriyel ve tüketici ürünlerinin üretim süreçlerinde kullanılır. 

Teflon üretim sürecinde kullanılan PFOA’nın (C8 olarak da bilinir) insan sağlığına olumsuz etkileriyle ilgili birçok çalışma ve önde gelen üreticileri DuPont ve 3M aleyhine açılan birçok dava bulunuyor. 2004’te ABD hükümetine bağlı kuruluş Environmental Protection Agency (EPA) DuPont’u Batı Virginia’daki fabrikasının bölgedeki su kaynaklarını PFOA ile yaygın olarak kirlettiği iddiasıyla dava açtı. Dava 2005’te DuPont’un rekor bir ceza olan 10,25 milyon dolar ödemesi ve belli taahhütler vermesiyle uzlaşıyla sonuçlandı. EPA, sektörün önde gelen 8 firmasının PFOA ve onunla ilişkili kimyasal kullanımlarını %95 oranında azaltması için PFOA Stewardship programını 2006 yılında başlattı. Bu program başarıya ulaştı ve Teflon üretiminde 2013’ten bu yana PFOA kullanılmıyor. Fakat PFAO yerine kullanılan kimyasalların (GenX ve PFBS) ne kadar güvenli olduğu önemli bir soru işareti olarak ortada duruyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne bağlı Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (The International Agency for Research on Cancer) PFAS kategorisindeki PFOA ve PFOS’u böbrek ve testis kanserine neden olduklarına dair sınırlı kanıtları baz alarak “insan sağlığına olası kanserojen etkisi olan” liste içinde değerlendiriyor. PFOA, 2019’da Stockholm Konvansiyonu yasaklanan kalıcı organik kirleticiler listesine eklendi.  

Uzmanlar teflon kaplamalı malzemelerin 2013’ten önce üretilmiş ise ya da hasarlı ise değiştirilmesini öneriyor. Yine bu malzemelerin çok yüksek sıcaklıkta ısıtılmasından, boş olarak ısıtılmasından ve aşındırıcı temizlik malzemeleriyle temizlenmesinden kaçınılması gerektiğini vurguluyorlar. 

19 Ağustos 2023’te paylaşılan bir gönderide teflon tavaların kaplamasında “sonsuz kimyasal” olarak da adlandırılan PFAS moleküllerinin kullanıldığının ve bunların her kullanımda kanserojen etkisinin devam ettiği ve hiç bitmediği iddia edildi. Teflon (PTFE) PTFE, doğada yüksek oranda kalıcılığa sahip olduğu ve zaman içinde kolayca parçalanmadığı için “sonsuz kimyasallar” olarak da adlandırılan PFAS kategorisinde bir polimer. American Cancer Society’e göre teflonun ana malzemesi olan politetrafloroetilen kullanımının insan sağlığına risk oluşturduğuna dair kanıt yok. Fakat teflon üretimi sürecinde kullanılan “Perflorooktanoik Asit”e (PFAO) yüksek oranda maruz kalınmasının bağırsak, böbrek, rahim, prostat ve testis kanseri riskini artırdığına dair çalışmalar mevcut.